Długi weekend nie musi być nudny! Oto 8 propozycji na jednodniowe wycieczki z Olsztyna po Warmii

Długi weekend nie musi być nudny! Oto 8 propozycji na jednodniowe wycieczki z Olsztyna po Warmii

Długi weekend. Wyczekany, wytęskniony i ciepły. Pamiętacie wierszyk z czasów PRL-u? Poniedziałek – święto, wtorek – majstra imieniny, środa – poprawiny, czwartek – Boże Ciało, a w piątek – robić się nie chciało. Tyle mamy wolnego. Zatem podróżujemy. Dziś 8 propozycji na jednodniowe wycieczki z Olsztyna po Warmii.

1. Olsztyn-Jonkowo-Nowe Kawkowo, 18 km.

Kościół w Jonkowie

Gotycki kościół w Jonkowie wybudowano w XIV w. Później był kilkakrotnie przebudowywany. Obecnie jest to budowla z elementami architektonicznymi w stylu renesansowym, barokowym i neogotyckim. Projekt ostatniej fazy rozbudowy sporządził Fritz Heitmann. Wieża pochodzi z końca XVIII w. Wewnątrz znajdują się drewniane sklepienia z barokową polichromią oraz ołtarz główny z XIX w z obrazem św. Rocha i rzeźbami św. Pawła i Piotra.

Warmia naturalna, warmińskie pola
Kościół w Nowym Kawkowie
Kościół w Nowym Kawkowie
Kościół w Nowym Kawkowie
Kościół w Nowym Kawkowie

Kościół w Nowym Kawkowie powstał w 1380 roku. Z tego okresu zachowały się fragmenty podmurowania z łamanych kamieni polnych z wyryta datą 1380. W 2003 r. konserwatorzy odsłonili w kościele średniowieczne freski. Ołtarz główny kościoła w Nowym Kawkowie pochodzi z 1866 roku. Wewnątrz znajduje się też neobarokowa ambona z XIX wieku z elementami z lat 1700-1730 oraz barokowa kropielnica na wodę święconą z XVIII wieku z wizerunkiem św. Jana Nepomucena. Drewniana wieża, podobne ma wiele warmińskich kościołów, np. w kościoły w Klewkach czy Gryźlinach, pochodzi z 1664 roku. Inną osobliwością kościoła i niezwykłą rzadkością jest zegar słoneczny, umieszczony od strony południowo-wschodniej kościoła, nad częściowo zamurowanym oknem jednej z kaplic świątyni.
Kościół w Nowym Kawkowie

2. Olsztyn-Lidzbark Warmiński-Stoczek Klasztorny, 65 km.

Lidzbark Warmiński, zamek
Lidzbark Warmiński, zamek

Perła Warmii, dawna jej stolica, Lidzbark Warmiński. Od 1350 roku jedno z najważniejszych miast, centrum wiary i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Przez długi czas było pod panowaniem biskupów warmińskich. Był to też znaczący ośrodek gospodarczy ustępujący swym znaczeniem na Warmii tylko Braniewu. W mieście znajduje się zamek biskupów warmińskich, który za dużą wartość artystyczną i historyczną w skali światowej, uznany został za pomnik historii. Po uliczkach Lidzbarka Warmińskiego stąpał Kopernik, Krasicki, Dantyszek, Kromer czy Wydżga.

Lidzbark Warmiński, oranżeria

Stoczek Klasztorny zwany czasami Warmińskim i sanktuarium pw. Matki Bożej Królowej Pokoju. To mój drugi dom. Lubię miejscową ciszę, niespieszność, przyrodę oraz bicie kościelnych dzwonów. Ich dźwięk roznosi się po całej okolicy, później niknie gdzieś w przestworzach. To ważne miejsce warmińskiej wiary, bo przecież Warmia to Święta Warmia. Powstanie sanktuarium związane jest z sytuacją polityczną Rzeczypospolitej w XVII w. Matka Pokoju miała strzec granic przed najazdami i wojnami. Świątynia została wybudowana w 1641 roku, a w 1672 roku został zorganizowany w Stoczku klasztor liczący kilkunastu księży i kilku braci. Klasztor powiększano aż do 1717 r. Od 1826 do 1920 roku świątynia podupadała, następnie zajęli się nią ojcowie franciszkanie, a dopiero w 1972 roku księża marianie sprawujący tu opiekę do dziś. 

Stoczek Klasztorny, sanktuarium
Stoczek Klasztorny, sanktuarium
Stoczek Klasztorny, sanktuarium

3. Olsztyn-Gietrzwałd, 14 km.

Gietrzwałd, sanktuarium

Gietrzwałd to warmińskie miejsce objawień, jedyne w Polsce i jedno z 12. na świecie miejsc objawień maryjnych uznanych przez Stolicę Apostolską za autentyczne. W 1877 r. Maryja objawiła się na przykościelnym klonie dwóm dziewczynkom, Justynie Szafryńskiej i Barbarze Samulowskiej. Obie pochodziły z ubogich, warmińskich rodzin o korzeniach polskich, do obu Matka Boża przemówiła w gwarze warmińskiej. Fakt ten wzmocnił ruch polski na Warmii. Od 140 lat Gietrzwałd odwiedzają rzesze pielgrzymów, pielęgnując tym samym tradycję łosierów, odpustu połączonego z festynem. Ze źródełka, które – według wizjonerek – Matka Boża pobłogosławiła 8 września 1877 r. pielgrzymi czerpią wodę mającą przynosić ulgę cierpiącym.

Gietrzwałd, kapliczka warmińska
Gietrzwałd, kapliczka warmińska
Gietrzwałd, sanktuarium
Gietrzwałd
Gietrzwałd, chata warmińska

4. Olsztyn-Orneta-Krosno, 55 km. 

Ratusz w Ornecie

Pierwsze wzmianki o Ornecie pojawiają się już 12 sierpnia 1308 roku. Miejscowość została założona przez biskupa warmińskiego Eberharda z Nysy. W XVI wieku wybudowano w mieście szpital św. Jerzego, szpital Świętego Ducha oraz ratusz. Przed 1350 rokiem rozpoczęto budowę kościoła pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty. Zamek biskupi został wzniesiony w Ornecie prawdopodobnie przed 1315 rokiem, a w 1341 roku stał się siedzibą biskupa Hermana z Pragi. Po jego śmierci siedziba biskupia została przeniesiona do Lidzbarka Warmińskiego. Zamek włączono w obręb wzniesionych murów miejskich, a na przestrzeni stuleci był powiększany, remontowany i naprawiany. Po 1772 roku budowla zaczęła popadać w ruinę. W 1806 roku rozebrano zamkowe mury obronne i zabudowania gospodarcze. Po 1890 roku na miejscu zamku wzniesiono budynek szkoły. W 1586 roku biskup warmiński Marcin Kromer sprowadził do Ornety zakon sióstr katarzynek, który zajął miejsce konwentu beginek. W XVI wieku wzniesiono również Kaplicę Jerozolimską. W Ornecie znajduje się najstarszy dzwon na Warmii, bo z 1384 roku. Jest umieszczony na wieżyczce ratusza wybudowanego w 1375 roku. Przez wieki ten budynek był nieznacznie przebudowywany. Szkoła parafialna istniała w Ornecie już w okresie średniowiecza. W 1565 roku do placówki uczęszczało 82 uczniów. Siostry katarzynki prowadziły natomiast szkołę dla dziewcząt. Pod koniec XVIII wieku uczyło się w niej 86 dziewcząt. W 1825 roku obowiązkiem nauczania objęto wszystkie dzieci. W 1867 roku w Ornecie założono gimnazjum. W 1925 roku powstał jego żeński odpowiednik. W tym samym roku obie placówki zostały połączone. W 1889 roku wybudowano nowy gmach szkoły żeńskiej. Dziesięć lat później wzniesiono budynek szkoły dla chłopców. Kilka kroków dalej stoi kościół pw. św. Jana Chrzciciela z charakterystycznymi smoczymi gargulcami. Legenda o smoku z Ornety głosi, że był to potwór pożerający nie tylko zwierzęta, ale także kobiety i dzieci. Wielu rycerzy, którzy próbowali uwolnić od niego miasto, padało w walce, aż wreszcie jednemu z nich udało się zabić smoka. A gdzie dziś są orły, sokoły, herosy? Tydzień w Ornecie, czemu nie.

Orneta
Orneta
Orneta
Orneta

8 września 1720 roku biskup Teodor Potocki w obecności siedmiu kanoników katedralnych i czterech dobromiejskich dokonał poświęcenia kościoła w stanie surowym, nadając mu zachowany do dziś tytuł Nawiedzenia NMP i św. Józefa. Krośnieński kościół i jego otoczenie budowano w latach w latach 1709-1759. Budowa zespołu pielgrzymkowego w Krośnie wzorowana była na znanym założeniu architektonicznym Świętej Lipki. Kościół, obejścia krużgankowe z kaplicami narożnymi i dom kongregacji wybudowane zostały z czerwonej cegły i pokryte tynkiem. Budowę krużganków rozpoczęto 1726 roku. Powstało wtedy skrzydło wschodnie wraz z flankującymi je kaplicami. W następnym roku wzniesione zostały skrzydła południowe i północne, wchodzące w budynek kongregacji księży. Nakryte dwuspadowymi dachami krużganki otwierają się na dziedziniec filarowymi arkadami. Układ wnętrza świątyni nawiązuje do rozwiązań architektonicznych w kościele św. Piotra i Pawła w Krakowie. Organy zbudowane zostały przez Jerzego Wolffa i jego syna w latach 1729-1731. Na barokowe wyposażenie świątyni składa się siedem ołtarzy, ambona, empora muzyczna i prospekt organowy.
Krosno, sanktuarium warmińskie

Czasami potrzeba człowiekowi takiego właśnie miejsca. Tu niebo skąpane jest w słońcu, chmury płyną niespiesznie, a cisza przeplata się ze śpiewem ptaków. W południe dzwony biją na sumę. Niby nic takiego. A jednak. Warmia, Krosno k. Ornety. 

Krosno, sanktuarium warmińskie
Krosno, sanktuarium warmińskie
Krosno, sanktuarium warmińskie
Krosno, sanktuarium warmińskie

5. Olsztyn-Reszel-Święta Lipka, 75 km.

Reszel
Reszel, zamek
Reszel, zamek

W 1241 wojska krzyżackie zdobyły gród pruskiego plemienia Bartów, który w tym czasie nosił staropruską nazwę Resel (Reszel). W miejscu zniszczonego grodu postawiono strażnicę. Prusowie rok później, podczas powstania, odbili gród i utrzymali go przez pięć lat. W 1247 gród został ponownie zajęty przez wojska zakonne. Reszel w 1254 przypadł biskupowi warmińskiemu - w dokumentach wymieniany jako "castrum Ressel". Miasto posiada zachowany średniowieczny układ urbanistyczny. W 1372 rozpoczęto budowę murów obronnych z basztami i trzema bramami: Wysoką, Królewiecką i Rybacką. W tym czasie Reszel był trzecim co do wielkości miastem Warmii, po Braniewie i Lidzbarku Warmińskim. 21 sierpnia 1811 w Reszlu miał miejsce ostatni w Europie przypadek spalenia czarownicy na stosie. Ofiarą była Barbara Zdunk. Oskarżano ją jednak nie tylko o czary, ale przede wszystkim o podpalenie, bowiem w 1807 na zamku miał miejsce pożar, którego przyczyny pozostają niejasne. Proces trwał 3 lata. Sprawa winy budziła kontrowersje, jednak sąd w Królewcu zatwierdził wyrok. Przed spaleniem skazaną uduszono.

Święta Lipka, sanktuarium

Święta Lipka leży na Mazurach, tuż przy granicy z historyczną Warmią, od roku 1736 należała jednak do warmińskiej administracji kościelnej. Protestantyzm, a przede wszystkim luteranizm, od XVI w. do lat 70. XX w. stanowił jeden z ważnych czynników wyróżniających Mazury od sąsiednich regionów i krajów: katolickiej Warmii czy Litwy. W Świętej Lipce znajduje się barokowy kościół, warto zwrócić uwagę na ołtarz główny i boczne, kunsztownie wykonane tabernakulum, organy, freski i krużgankach, piękną kutą bramę i inne liczne dzieła artystycznego kowalstwa, rzeźby wykonane z drewna i kamienia, obrazy na płótnie oraz wyroby złotnicze. Słynna brama składa się z precyzyjnie odtworzonych z blachy splecionych ze sobą liści akantu. W nawie głównej znajduje się imitacja legendarnej lipy, w której umieszczono figurkę Matki Boskiej wykonaną ze srebrnej blachy w 1652 r. Barokowe organy Mosengela z ruchomymi figurkami zostały wykonane w 1721 roku. Na zwieńczeniach wież instrumentu umieszczone są rzeźby przedstawiające aniołów grających na różnych instrumentach. Na dwóch najwyższych wieżach stoją Najświętsza Maryja Panna i Archanioł Gabriel, którzy wraz z gołębicą symbolizującą Ducha Świętego i przedstawiają scenę Zwiastowania.

Święta Lipka, sanktuarium
Święta Lipka, sanktuarium
Święta Lipka, sanktuarium
Święta Lipka, sanktuarium
Święta Lipka, sanktuarium
Święta Lipka, sanktuarium
Święta Lipka, sanktuarium
Święta Lipka, sanktuarium

6. Olsztyn-Frombork-Braniewo, 150 km.

Frombork, katedra
Frombork
Pierwsza wzmianka źródłowa o formującym się u stóp Wzgórza miasteczku pochodzi z 1278. Kiedy po kolejnym powstaniu Prusów w 1275 doszczętnie spalono katedrę w Braniewie, biskup postanowił przenieść kapitułę warmińską i wybudować tu katedrę. Nazwę miasta przyjęto od Najświętszej Marii Panny, patronki katedry, mówiono też Gród Naszej Pani. Od czasów założenia życie mieszkańców miasta wiązało się głównie z rybołówstwem i rolnictwem. Na mocy pokoju toruńskiego z 1466 miasto wraz całą Warmią weszło w skład Królestwa Polskiego. We Fromborku przebywał Mikołaj Kopernik, który jako kanonik kapituły warmińskiej żył i pracował na Wzgórzu Katedralnym niemal nieprzerwanie od roku 1510 do dnia swojej śmierci w maju 1543 roku.

Frombork
Frombork
Frombork
Frombork, katedra

Braniewo jest najstarszym miastem warmińskim, powstało ok. 1240 r. Od około 1250 do 1340 Braniewo było siedzibą biskupów warmińskich, a do 1278 stolicą diecezji. Ze względu na szybki rozwój miasta, a być może w celu osłabienia rosnącego znaczenie mieszczan, w roku 1342 obok starej Brunsbergi biskup Herman z Pragi założył konkurencyjne Nowe Miasto. Położone było na przeciwnym brzegu Pasłęki. Nowe Miasto nie osiągnęło większego znaczenia, a w roku 1772 zostało połączone administracyjnie ze starym miastem. W czasach wojen szwedzkich miasto wielokrotnie niszczone i grabione z kosztowności, podupadło. W 1772 r. anektowane przez Prusy, zostało stolicą powiatu w prowincji Prusy Wschodnie oraz siedzibą garnizonu. Brunsberga i okolice pozostały katolicką wyspą w morzu pruskiego protestantyzmu. Do końca XVIII w. znajdował się tu port handlowy. W 1852 r. otwarto pierwszą w Prusach linię kolejową na odcinku Braniewo-Kwidzyn. W 1854 r. zbudowano w Braniewie synagogę, która istniała do 1938 r. W 1887 r. powstała Szkoła Rolnicza, pierwsza w Prusach Wschodnich. W 1945 r. Braniewo było zniszczone (w 85%) i splądrowane przez Armię Radziecką. Po II wojnie światowej nazwę miasta zmieniono na słowiańską – Braniewo.
Braniewo, wieża
Braniewo
Braniewo, kościół
Braniewo, klasztor
Braniewo, klasztor
Braniewo, kościół
Braniewo

7. Olsztyn-Barczewo, 18 km.

Kościół w Barczewie

To podolsztyńskie miasto autora muzyki do Roty – Feliksa Nowowiejskiego. Zwiedzanie Barczewa zaczynamy od kościoła pw. św. Anny i św. Szczepana.

Kościół w Barczewie
Kościół w Barczewie
Kościół w Barczewie

Kościół pw. św. Anny i św. Szczepana w Barczewie powstał w pierwszej połowie XIV wieku, a pod koniec XV wieku dobudowano wieżę. Najwcześniejsza wzmianka o jego proboszczu imieniem Henricus, pochodzi z 1337 roku. Jak to w dawnych czasach, udowla wielokrotnie ulegała uszkodzeniu w wyniku pożarów, m.in. w 1414 roku, w trakcie wojny trzynastoletniej i w 1544 roku. W czasie ostatniej odbudowy, nad nawami założono kunsztowne sklepienia sieciowe, kryształowe i gwiaździste. W 1894 roku świątynia została powiększona o neogotyckie prezbiterium. Podczas II wojny światowej budowla doznała zniszczeń, jednak prace remontowe zostały zakończone już 1962 roku. 

Kościół w Barczewie

To jeden z piękniejszych zabytków Barczewa, które położone jest 17 km na wschód od Olsztyna. Jest to kościół gotycki, jego wieża została zwieńczona barokowym hełmem z latarnią i chorągiewką, na której jest umieszczona data „1800”. Wieża jest ozdobiona blendami z różnymi typami łuków. Umieszczony we wieży portal z ostrymi łukami, jest ozdobiony profilowaniem na ościeżach. Ściany wieży i korpusu nawowego wzmocnione są przyporami. Halowe wnętrze kościoła o pięciu przęsłach, posiada trzy nawy sklepione łukowo i gwiaździście. Wystrój zdominowany przez neogotyk, wyjątek stanowi gotycki krucyfiks z ok. 1500 roku. 

Kościół w Barczewie
Kościół w Barczewie
Przy świątyni znajduje się plebania z 1821 r. Każdego roku w kościele odbywają się koncerty w ramach Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Chóralnej. Od miejskiej zabudowy kościół oddziela mur z trzema bramami. 
Barczewo
Barczewo
Barczewo

Barczewo (dawniej Wartembork) położone jest na Warmii nad rzeką Pisą Warmińską. Pierwotnie lokowane było w 1325 roku w miejscu, gdzie obecnie jest miejscowość Barczewko. Po zniszczeniu pierwszego grodu przez Litwinów nowe miasto uzyskało prawa miejskie 4 lipca 1364 z polecenia biskupa warmińskiego Jana II Stryprocka, zasadźcą i sołtysem drugiej lokacji miasta był Henryk z Łajs. W 1538 Wartembork odwiedził Mikołaj Kopernik, który jako przedstawiciel kapituły towarzyszył biskupowi Janowi Dantyszkowi w czasie objazdu diecezji warmińskiej, gdy ten odbierał hołd od poddanych. W 1544 znaczną część zabudowy zniszczył pożar, kolejne miały miejsce w 1594 i 1596. Wskutek I rozbioru Polski w 1772 r. miasto wcielone zostało do Prus, i wraz z nimi weszło w 1871 r. w skład zjednoczonych Niemiec, rok później miasto uzyskało połączenie kolejowe. W 1877 r. urodził się w mieście Feliks Nowowiejski. W 1885 r. w Barczewie powstała trzecia na terenie Warmii polska księgarnia należąca do Adama Napieralskiego. Zobacz też: Barczewo | "Święta Góra", czyli stary cmentarz katolicki przy ul. Armii Krajowej.

8. Po Olsztynie? Dlaczego nie.

Olsztyn, zamek

Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku 1334, kiedy to Henryk von Luter założył w zakolu rzeki Łyny drewniano-ziemną strażnicę puszczańską, nadając jej nazwę Allenstein (Gród nad Łyną, Alna znaczy "łania", to pruska nazwa Łyny). Przywilej lokacyjny Kapituła Warmińska wystawiła we Fromborku 31 października 1353 r. Zasadźcą miasta i jego przyszłym sołtysem został Jan z Łajs, który w późniejszym czasie za zasługi dla osadnictwa otrzymał szlachectwo i stał się ważną osobistością Warmii. Liczne wojny XV wieku niejednokrotnie niszczyły młode jeszcze miasto. Mieszkańcy utrzymywali się z handlu i rzemiosła. Pośredniczyli też w wymianie handlowej między Polską a portami Bałtyku. Administratorem dóbr kapituły warmińskiej był kanonik fromborski – Mikołaj Kopernik. W ostatnich latach XIX wieku i na początku XX wzniesiono nowe gmachy publiczne, zbudowano też nowoczesne dzielnice mieszkaniowe. W roku 1890 położono instalację gazową, a w 1892 zadzwonił pierwszy telefon. 22 stycznia 1945 roku Olsztyn zajęła Armia Czerwona, po kilku dniach stacjonowania żołnierze radzieccy podpalili miasto – zniszczeniu uległo ok. 40% zabudowy. 

Olsztyn, zamek
Olsztyn, zamek
Olsztyn, zamek
Olsztyn, zamek
Olsztyn, zamek
Olsztyn, zamek
Olsztyn, zamek

Olsztyn, stolica województwa warmińsko-mazurskiego, moje miejsce magiczne. To w jego granicach znajduje się 15 jezior, 3 rzeki, las miejski oraz dwa rezerwaty przyrody (Mszar i Redykajny). Urzekające krajobrazy i sielankowa atmosfera sprawiają, że Olsztyn jest bardzo atrakcyjnym grodem. Najciekawszą częścią miasta jest Stare Miasto, otoczone murami obronnymi. Chociaż w czasie II wojny światowej olsztyńska Starówka została praktycznie zrównana z ziemią, większość zabytkowej zabudowy zrekonstruowano, w tym Wysoką Bramę, XIV-wieczny zamek kapituły warmińskiej i katedrę św. Jakuba.

Olsztyn
Olsztyn, jezioro Krzywe / Ukiel
Olsztyn, jezioro Krzywe / Ukiel
Olsztyn, jezioro Krzywe / Ukiel
Olsztyn, jezioro Krzywe / Ukiel
Olsztyn, jezioro Długie

Olsztyn

Olsztyn, willa Wilhelmina
Olsztyn, kościół
Olsztyn, baby pruskie
Olsztyn, jezioro Krzywe / Ukiel
Olsztyn, jezioro Krzywe / Ukiel
Olsztyn, jezioro Krzywe / Ukiel

Z Olsztynem związany jest Mikołaj Kopernik. Przybył on do olsztyńskiego zamku, obejmując na trzyletnią kadencję stanowisko kanonika-administratora dóbr kapituły warmińskiej (następnie przedłużono je na lata 1520-1521). W 1517 r. na ścianie zamkowego krużganku wyrysował swoją słynną tablicę astronomiczną do wskazywania równonocny wiosennej i jesiennej i przy jej pomocy obserwował Słońce, a około 1520 r. zaczął spisywać dzieło życia – „O obrotach sfer niebieskich”, w którym zawarł heliocentryczną teorię wszechświata. W 1519 r. spisał opracowany dwa lata wcześniej „Traktat o monetach” zawierający słynne „prawo Kopernika” mówiące, że zły pieniądz wypiera lepszy. Kopernik osadzał chłopów na opuszczonych ziemiach – w latach 1516-1519 i 1521 odbył wiele podróży po Warmii, zasiedlając ponad 40 wsi. Do tego w styczniu 1521 r. odparł krzyżacki atak na mury Olsztyna.