![Ratusz w Ornecie Ratusz w Ornecie](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjkaIXZK5ykhN3GQMmTWhyphenhyphen94DmV_ImGh4DrAQnPjTeAOO8rMEXDZkue7-K0QgrtH1j-flVKqgmKMTUNRiqLez1zCu-Y2P9dBH0IOckL_GAeKLH7QDzfg-wZXoKrgAyI4BFt8Q_TAulp2vU/s1600/warmia%252C+orneta%252C+rynek+1.jpg)
Spędzamy razem #warmińskiewakacje, dziś jesteśmy w Ornecie, mieście ze smokiem w herbie. A ornecki smok – powszechnie nazywany potworem
– był ponoć niezwykle brutalny i żarłoczny. Kroniki podają, że ofiarą jego żarłoczności najczęściej padała
trzoda chlewna, ale pożerał też i ludzi, kobiety, dzieci, starców, a
nawet obytych z niebezpieczeństwem i wsławionych w boju rycerzy. Przybył
jednak do Ornety rycerz na koniu z wielką kopią w dłoni i dowiedział się, że żyje w tej osadzie groźny
smok, że wyrządza ludziom bardzo dużo krzywdy i spustoszenia. Rozprawił się z gadziną, ratując mieszkańców od śmierci. Istnieje
nawet przypuszczenie, że owym nieznanym rycerzem, który ocalił setki ludzi i
zwierząt od zagłady, był powszechnie uwielbiany rycerz Jerzy. Warmińskie Carcassonne – mówił oczarowany Ornetą Jan Jakub
Kolski. Tu nakręcił poetycką Wenecję. Najstarszy dzwon na Warmii
wybija południe właśnie z orneckiej ratuszowej wieży, dookoła mnóstwo
kamienic, które zwracają uwagę odpadającym tynkiem, jest też czerwień
średniowiecznych
murów, spadzistych dachów, daszków, biel okien i niezliczona ilość
gołębników. Wszystko zastygłe
w jakiejś niezwykłej ciszy, spokoju. Nikt się nie spieszy, nie goni za
lepszym. Na przyratuszowej ławce trwają codzienne Polaków rozmowy. Taka właśnie jest Orneta. Taką Wam ją pokażę. W orneckiej Fabryce Wozów powstawały
dawniej nowoczesne modele furmanek z kołami wyposażonymi w pompowane opony, z
odblaskowymi światłami i pozycyjną lampą naftową w standardzie, była tu też cegielnia, browar, fabryka tabaki, przepiękny młyn
„Koy” oraz uzdrowisko,
szpital i koszary – obecnie opustoszałe i niezagospodarowane. Najstarszy
wizerunek herbu Ornety znany jest z pieczęci na dokumencie z 1388 roku.
Przedstawia on smoka gryzącego się w ogon. Zatem dziś o smoku nie z Krakowa – dziś magiczna Orneta.
![Orneckie uliczki i baranek, symbol Warmii Orneckie uliczki i baranek, symbol Warmii](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhFPZao2P5c68kAkbS-Cv5O7GjXkypq88M4b5DOJ87kJr7Vns3zto8VzkaR3qPgvfLVttrftE-7trv52Qu3mut-7ZGUoJlC0tDf8fTT0E1sUejOiwkbcvbZJ5F46CdMmYG2udFcNsAYvmo/s1600/warmia%252C+orneta%252C+rynek+2.jpg)
Pierwsze wzmianki o Ornecie pojawiają się już 12 sierpnia 1308 roku. Miejscowość została założona przez biskupa warmińskiego Eberharda z Nysy. W XVI wieku wybudowano w mieście szpital św. Jerzego, szpital Świętego Ducha oraz ratusz. Przed 1350 rokiem rozpoczęto budowę kościoła pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty.
Zamek biskupi został wzniesiony w Ornecie prawdopodobnie przed 1315 rokiem, a w
1341 roku stał się siedzibą biskupa Hermana z Pragi. Po jego śmierci siedziba biskupia została przeniesiona do Lidzbarka Warmińskiego. Zamek włączono w obręb wzniesionych murów miejskich, a na przestrzeni stuleci był powiększany, remontowany i naprawiany. Po
1772 roku budowla zaczęła popadać w ruinę. W 1806 roku rozebrano zamkowe
mury obronne i zabudowania gospodarcze. Po 1890 roku na miejscu zamku
wzniesiono budynek szkoły. W 1586 roku biskup warmiński Marcin Kromer
sprowadził do Ornety zakon sióstr katarzynek, który zajął miejsce
konwentu beginek. W XVI wieku wzniesiono również Kaplicę Jerozolimską.
W Ornecie znajduje się najstarszy dzwon na Warmii, bo z 1384 roku. Jest umieszczony na wieżyczce
ratusza wybudowanego w 1375 roku. Przez wieki ten budynek był
nieznacznie przebudowywany. Szkoła parafialna istniała w Ornecie już w okresie średniowiecza. W 1565
roku do placówki uczęszczało 82 uczniów. Siostry katarzynki prowadziły
natomiast szkołę dla dziewcząt. Pod koniec XVIII wieku uczyło się w niej
86 dziewcząt. W 1825 roku obowiązkiem nauczania objęto wszystkie
dzieci. W 1867 roku w Ornecie założono gimnazjum. W 1925 roku powstał
jego żeński odpowiednik. W tym samym roku obie placówki zostały
połączone. W 1889 roku wybudowano nowy gmach szkoły żeńskiej. Dziesięć
lat później wzniesiono budynek szkoły dla chłopców. Kilka kroków dalej stoi kościół pw. św. Jana
Chrzciciela z charakterystycznymi smoczymi gargulcami. Legenda o smoku z Ornety głosi, że był to potwór pożerający nie tylko
zwierzęta, ale także kobiety i dzieci. Wielu rycerzy, którzy próbowali
uwolnić od niego miasto, padało w walce, aż wreszcie jednemu z nich
udało się zabić smoka. A gdzie dziś są orły, sokoły, herosy? Tydzień w Ornecie, czemu nie.
![Orneckie kamieniczki Orneckie kamieniczki](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3F2flveGFb9ZPBG1YEjdoNzLPloje5kZGddVPikGE3QAkJWaFGpl71fjX5BJbP6mBAFv2SJfCvyxgbXhDd3WpasWzAooCm2udNBNM92-BF0klZ_1BZp5_LtZOKhOiUvKPXp8aDjQYwxY/s1600/warmia%252C+orneta%252C+rynek+3.jpg)
Orneta prawa miejskie uzyskała w 1313 roku. Nazwa miasta wywodzi się od
staropruskiej nazwy pola – wormedythin, ale już w początkach XV w
pojawiła się równolegle nazwa Orneta. Do I rozbioru Polski miastem
zarządzali biskupi.
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Ornecie to gotycka budowla zbudowana w latach 1350-1370 z inicjatywy biskupa
Hermana z Pragi. Jest ceglaną czteroprzęsłową bazyliką z niewyodrębnioną
częścią prezbiterialną i z wieżą od zachodu. W XV w. dobudowano kaplice
boczne, które z czasem otrzymały ozdobne szczyty, nadające budowli
niezwykle malowniczy wygląd, podkreślony ceramicznym detalem
architektonicznym. Wyróżnia się wysokimi, ozdobnymi attykami i fryzem z terakoty, umieszczono w nim maski kobiet i mężczyzn.
Fara
to dawne określenie nadawane kościołowi parafialnemu, które nawiązuje
do tradycji średniowiecza. To także najstarszy kościół w mieście, główny
kościół dekanatu lub, w miastach biskupich, nazwa dla drugiego kościoła
po katedrze. Fary budowano najczęściej w bezpośrednim sąsiedztwie
rynku, tak też jest w Ornecie.
Kościół znacznie ucierpiał w historii głównie za
sprawą wojen i pożarów, lecz mimo to należy do najbardziej
interesujących na Warmii. Został zniszczony w czasie wojen krzyżackich w
latach 1519-1525. Po zniszczeniach kościół przebudowano i rozbudowano,
otrzymał m.in. nowe szczyty i sklepienia. Około 1900 przeprowadzono
gruntowny remont kościoła nie zmieniając jednak jego konstrukcji i
architektury. We wnętrzu budynku na uwagę zasługują liczne zabytki: ołtarz
główny z 1744, żyrandol z 1576, barokowe ołtarze boczne (św. Elżbiety
Węgierskiej, św. Katarzyny Aleksandryjskiej, Serca Pana Jezusa), ambona z
1744. Liczne są ołtarze umieszczone przy filarach: ołtarz NMP
Różańcowej z 1761 roku, ołtarz św Józefa. Wewnątrz znajduje się również
gotycki krzyż z XV wieku oraz mosiężny lawaterz. Znajdują się też gotyckie malowidła ścienne (m.in. Koronacja Marii z końca XIV w.), a ponadto liczne malowidła z XV w.
![Fara w Ornecie Fara w Ornecie](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj5Yw5m6cPq-UARs3p0wKArmiHrt63oTLhGpGFKiEDTwQBMnyxoMBQK0DozQib4W_PuqzkRR5O-jbywCDR3LljPywZ1fcE4kYRRq43gCRQYqXQwbB2P3qHoiV_5k_PJGTw_U6lEjWjtrcQ/s1600/orneta%252C+kosciol+farny+4.jpg)
![Orneta, kapliczka przydrożna Orneta, kapliczka przydrożna](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6XUTdL-uIV8ywRJhqnWuHUU8r00OkT2oeCemcpJ1A46T9wwb1syV54N7ULbCesdLoE0jkREGMVwHecUkI7WqElLyaPcAp10kH07TzIiMdBtEV0CeVWaoKZazo8tW0iQF8fO29g1SHZZg/s1600/orneta%252C+kapliczka.jpg)
Ornecki ratusz wybudowany w stylu gotyckim
znajduje się w centralnej części rynku. Powstał w 1351 roku na
miejscu dawnego domu kupieckiego. Pierwsza wzmianka o nim datowana jest
na rok 1359. Obecny kształt bryły ratusza został nadany najprawdopodobniej w
latach 1376–1389. Jest to budynek murowany z liczną zendrówką. W XV
wieku ratusz został obudowany murowanymi budami, które wzmiankowane są
już w 1423 roku. W 1614 roku owe budy uzyskały status domków budniczych. Ratusz
ornecki zbudowany jest na planie prostokąta, z dosyć znacznie
rozczłonkowanym szczytem. Dach wieńczy ośmioboczna wieżyczka barokowa
z galeryjką, która odnawiana była trzykrotnie w 1586, 1622 i 1832 roku. W
hełmie wieży umieszczony jest najstarszy na Warmii dzwon pochodzący z
1384 roku.
![Ratusz w Ornecie Ratusz w Ornecie](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjHk2NuT5SusjFiXF6_av-ZtwBSh9HhzYxmaj3eGcPF0RMovEiJxLjwb7HzvARvMsk6N66rBv3wCFBi_zPX3KwYoD26H4m3KZxmexRpZv4m-DkrBsdljDJo55aqmSvqU3S4x9nT8dNMPIM/s1600/orneta%252C+ratusz.jpg)
![Ratusz w Ornecie Ratusz w Ornecie](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUNrjwmgaJ7CHCH-YuVNrRq9nRUi-uJb_XUklJ43e8pmNYOML4UHswktf8fwo71BRQ0RRW9Va8lY7HfQaxzTVVu1hi5gtV6moyd2gS4BLy0EF6iCm567WNfe4L9xKWBM0bF1HazcPtxtM/s1600/orneta%252C+ratusz.2jpg.jpg)
Orneta, Wormditt, przedwojnie.
...To
był ciepły dzień, słońce świeciło wysoko i, jak to w małym miasteczku,
dzień upływał powolnie. Dzwony głośno biły na Anioł Pański, taksówkarz
właśnie odjeżdżał, dziewczynka wrzucała list do skrzynki pocztowej, a ja
kupowałem duże malinowe lody. Ich owocowy smak pamiętam do dziś. Ot,
takie prozaiczne sytuacje. Zatem polecam uwadze klika z nich.
#warmińskiewakacje