Przystanek Mazury / Mały Olsztyn czyli Olsztynek, cz. 1 ...i o motylim śpiochu

28.5.14

Przystanek Mazury / Mały Olsztyn czyli Olsztynek, cz. 1 ...i o motylim śpiochu

Niemiecka nazwa miasta pochodzi od jego założyciela, komtura ostródzkiego Güntera von Hohensteina. W źródłach polskich już w XV w. występuje nazwa zbliżona znaczeniem do obecnej - Parvum Olstin czyli Mały Olsztyn. Dziś Olsztynek.

Przypomniała mi się wpadka Bronisława Komorowskiego, który będąc w pobliskim Marózie miał kłopot z historycznym określeniem tego miejsca.

- Jesteśmy na terenach (yyy). Na terenie Warmii. Olsztynek to Warmia czy Mazury? Olsztynek to Mazury, tak? - pytał zebranych prezydent.

- No jesteśmy na terenie Warmii i Mazurów w takim razie. - dodał.

Wniosek z tego taki, żeby nie bawić się w historyczne nazewnictwo, jeżeli nie znamy się na tym. To tak na marginesie ciągłego a nieszczęsnego mylenia Warmii z Mazurami.

Kościół ewangelicki z XIV w., Dom Mrongowiusza

Kościół został wybudowany prawdopodobnie ok. 1350 roku, obok zamku jest to niewątpliwie jeden z najstarszych budynków w mieście. W okresie reformacji kościół został przejęty przez ewangelików. W 1685 r. ogromny pożar strawił prawie całe miasto, w tym również kościół. Po tym wydarzeniu nigdy już nie wrócił do swojego dawnego wyglądu. Remont zniszczonej świątyni przebiegał w latach 1690-91, w 1796 r. otrzymała ona już renesansową fasadę. Kolejny pożar w 1804 r. ponownie uszkodził budynek, jednakże nie w takim stopniu jak pierwszy. W 1880 r., w odbudowanej po raz drugi świątyni zainstalowano hełm, który wieńczył wieżę oraz zamieszczono dwa dzwony. Rok 1945, czas wyzwolenia, również nie był łaskawy, gdyż wkraczający żołnierze radzieccy celowo podpalili świątynię. Doszczętnie spłonął dach i wnętrze, mocno ucierpiała wieża, gdy paliła się spadły z niej dzwony. Swoje nowe światło budowla ujrzała dopiero pod koniec lat 80. ubiegłego wieku.

Historia Domu Mrongowiusza również związana jest z parafią ewangelicką. W 1648 roku przekształcono basztę łupinową murów obronnych na budynek pobliskiego kościoła. Na parterze mieściła się szkoła, na piętrze mieszkał również nauczyciel - pastor ewangelicki, zwany później rektorem. Jednym z takich rektorów był w latach 1761-67 Bartłomiej Mrongowiusz i to tu 19 lipca 1764 roku na świat przyszedł Krzysztof Celestyn - wielki orędownik polskości w zaborze pruskim, od którego nazwiska powstała nazwa miasteczka Mrągowo. W 1894 roku władze miejskie Olsztynka wydzierżawiły budynek i urządziły w nim szpital i przytułek dla starców. Od II wojny światowej mieszkali tu ludzie prywatni - aż do lat 70-tych XX wieku, kiedy to wszystkich przesiedlono, zaś budynek przeszedł remont i został przeznaczony na cele muzealne - muzeum poświęcone Krzysztofowi Celestynowi Mrongowiuszowi oraz muzeum obozu jenieckiego z okresu II wojny światowej "Stalag I B Hohenstein".

Zabytkami godnymi uwagi są gotycki kościół z XIV wieku, pozostałości murów miejskich z basztami z XV w. (budowane po 1415 roku), układ urbanistyczny Starego Miasta, pojedyncze domy z początku XX wieku, a przede wszystkim zamek krzyżacki.

Zamek należący do komturii ostródzkiej został założony wraz z miastem ok. 1350 r. Jego budowa trwała do roku 1360. Zamek został założony na planie regularnego czworoboku, którego dziedziniec był zamknięty od północy wielkim domem mieszkalnym. Pomiędzy zamkiem a miastem znajdowało się przedzamcze. W 1410 r. obiekt przejściowo zajęły wojska polskie. W XVII w. był przebudowany przez władze pruskie. W drugiej połowie XIX w. do istniejącego wielkiego domu został dostawiony od strony wschodniej nowy budynek. Obecnie w zamkowym domu mieszczą się szkoły średnie. Z jego dawnej świetności pozostało niewiele, jedynie w piwnicach zachowały się sklepienia krzyżowe oraz fragmenty portali i okien gotyckich.

I trochę kolorów, cytrynek w pełnej krasie. 

Cytrynek latolistek zwany także listkowcem cytrynkiem to jeden z największych przedstawicieli motyli z rodziny bielinkowatych. Samiec ma barwę cytrynowo-żółtą, samica jest biaława z lekkim odcieniem żółtego koloru. Owady dorosłe dwukrotnie zapadają w stan spoczynku, w sen letni oraz zimowy. Cechą charakterystyczną tego pospolitego motyla jest kształt skrzydeł - przypominają listki.  Także poczwarki kształtem i kolorem podobne są do zwiniętych liści. Motyle te budzą się już w okresie lutego i marca, najpierw samce, później samice. Przepoczwarczenie i wyjście owada dorosłego następuje w czerwcu lub lipcu. Owady po krótkim okresie aktywności chronią się w kryjówkach, w których spędzają lato w stanie nieaktywnym. Na początku jesieni opuszczają swoje "domy", aby schronić się w nich ponownie na czas zimy.

Tematycznie: Przystanek Mazury: Kętrzyn: 1 / 2 / 3 | Pasym | Kot | Dłużek | Ostróda