Wadąg
to rzeka w północno-wschodniej Polsce. Bierze ona swój początek w
jeziorze Wadąg, wpływa do Łyny jako jej prawy dopływ w granicach
administracyjnych Olsztyna. Wypływa natomiast jako Kanał Dymerski na
południowy wschód od Biskupca, przepływając przez jeziora Kraksy, Dadaj,
Tumiańskie. Jej główny odcinek płynie przez tereny leśne, kamieniste dno i
szybki nurt tworzą bystrza. W początkowym i końcowym biegu, w wyniku
istniejących elektrowni, Wadąg tworzy rozlewiska.
Wsłuchany w twą cichą piosenkę, wyszedłem na brzeg pierwszy raz. Wiedziałem już rzeko, że kocham cię rzeko, że odtąd pójdę z tobą. O, dobra rzeko. O, mądra wodo. Wiedziałaś, gdzie stopy znużone prowadzić, gdy sił już było brak. Brak. /Wojciech Jarociński, Wolna Grupa Bukowina/
W drugiej połowie lat 60-tych ubiegłego wieku realizowano w Olsztynie kultowy film Stawka większa niż życie.
Most pomiędzy Olsztynem a Dywitami grał finałową rolę w scenie pościgu w odcinku Podwójny
nelson. Jest to scena przedstawiającą staczające się ze skarpy auto i
to właśnie była skarpa przy tym moście. Ten fragment znalazł się dodatkowo w
czołówce serialu.
Trochę historii. Zanim podjęto decyzję o budowie mostu
mieszkańcy Dywit i okolic przez stulecia korzystali wyłącznie z mostu w
miejscowości Wadąg, który nosił nazwę Königsbrücke czyli most
królewski, ponieważ przebiegał tamtędy główny trakt komunikacyjny z
południa Prus Wschodnich do Królewca. Skrócenie drogi było trafną
decyzją. W 1859 r. rozpoczęto budowę nowego traktu i zarazem
mostu. Ten jednak po bardzo krótkim czasie eksploatacji zawalił się.
Ponowne przywrócenie komunikacji nastąpiło jesienią 1862 r. Prace
prowadzone były pod kierunkiem mistrza budowlanego Fölsche. W roku 1934
wykonano w tym miejscu kolejny most, do tej budowy użyto bloków
granitowych, cegieł oraz żelbetu. Następne prace przeprowadzono wkrótce
po drugiej wojnie światowej w 1949 r. Po modernizacji most wykonany był z
ceglanego łuku, wspartego na kamiennych przyczółkach.
Ze względu na postępujące uszkodzenia ceglanego sklepienia w 1975 roku
nad obiektem nadbudowano tymczasową, składaną konstrukcję stalową, a od 1985
roku most został zamknięty dla ruchu kołowego. W latach 1986-87 całość
przebudowano, zmieniając strukturę i gabaryty do stanu widocznego na zdjęciach. A na filmowym kadrze spadający samochód z nadradcą Gebhardtem.
Żyją tu też bobry. Kilkaset lat temu
uznawano je za ryby, przez wieki polowano na nie, dziś wiemy, że są
ssakami, największymi gryzoniami Europy i podlegają ochronie prawnej.
Bóbr buduje tamy i kanały, nawadnia tym samym tereny suche i przyczynia
się do zmiany ich
ekosystemu. Jest bardzo rodzinny i żyje ze swą drugą połową aż do
śmierci. Nie opuszcza także raz wybranego miejsca żeremia. Populacja bobrów na Warmii i Mazurach szacowana jest na ok. 7,5 tys.
osobników.
Kilka kilometrów dalej wkraczamy do Dywit, podolsztyńskiej gminny i spoglądamy na kościół. Pierwsza gotycka świątynia poświęcona św. Apostołom Szymonowi i Judzie Tadeuszowi
została wzniesiona w wieku XIV i przyłączona do
dekanatu dobromiejskiego. Wieża została wybudowana na przełomie XV i XVI w. W 1893 r. rozebrano kościół, pozostawiając wieżę. Nowy konsekrował 25 X 1897 r. biskup polowy Adolf
Namszanowski. Jego budowniczym był ks. Józef Rapierski,
który wyposażył także wnętrze. Neogotycki ołtarz, figury
apostołów, konfesjonał i chór wykonały zakłady snycerskie z Królewca.
Szkoła wrocławska wykonała witraże, a szkoła śląska obrazy drogi
krzyżowej i obrazy bocznych ołtarzy. Projektantem był oczywiście Fritz Heitmann z Królewca, który projekyował wiele ceglanych kościołów na terenie diecezji warmińskiej i wykorzystywał elementy zaczerpnięte z architektury Prus Krzyżackich. Zobacz: Jonkowo – kościół pw. św. Jana Chrzciciela | Olsztyn – kościół pw. NSPJ. Cytując za Leksykonem Kultury WiM, jest to kościół orientowany, neogotycki, trójnawowy, halowy. Wzniesiono
go z czerwonej cegły na rzucie prostokąta o wymiarach 40m x 17m. Po
stronie wschodniej znajduje się prosto zamknięte prezbiterium, od
zachodu do korpusu budowli przylega kwadratowa wieża o sześciu
kondygnacjach. Jej dolne piętra ozdobione zostały blendami ostrołukowymi
i bliźnimi półkolistymi wnękami oraz tynkowanym fryzem opaskowym.
Całość nakryto dachem dwuspadowym ze szczytami schodkowymi i zwieńczono
czterometrowym krzyżem oraz chorągiewką z kutego żelaza z
datą 1894. Również korpus nawowy oraz prezbiterium ozdobiono
licznymi blendami ostrołukowymi i bliźnimi półkolistymi, tynkowanymi
wnękami, wklęsłymi fryzami i schodkowymi szczytami. Całość przykryto
dwuspadowym dachem z dachówki. W nawie głównej zastosowano sklepienie
gwiaździste, sześcioramienne, w nawach bocznych – krzyżowo-żebrowe.
Dywity, Warmia południowa. Nazwa wsi Dywity pochodzi od słowa Dywitzen, co w języku pruskiego
plemienia Warmów oznacza Góra Boga. Wieś wzmiankowana w roku 1354, lokowana w 1366 r. i do roku 1772 r. należała do kapituły warmińskiej.
Powyżej nisza blendy i rzeźba Najświętszego Serca Pana Jezusa. Korpus kościoła bogaty jest w tynkowane wnęki oraz różnego rodzaju sterczyny.
W niszy plebanii kolejna rzeźba oraz kapliczka warmińska przy kościele.
Budynek starej szkoły. Polska szkoła w Dywitach została zorganizowana w 1945 roku. Budynek został wybudowany w pierwszych latach XX
wieku, w miejscu uprzednio spalonej szkoły, mieszczącej się w budynku
drewnianym. Na ówczesne czasy był to obiekt nowoczesny, o
dwóch salach lekcyjnych i mieszkaniach dla dwóch rodzin
nauczycielskich. W późniejszych latach szkołę rozbudowano.
Warmiński Zodiak, czyli 12. miast Warmii:
Orneta (niem. Wormditt) – 12
sierpnia 1308 – na ten dzień datowana jest pierwsza wzmianka o osadzie
Orneta. 9 lat później powstały mury obronne i rozbudowany został zamek.
Kilka następnych lat to budowa kościoła farnego w mieście, ratusza, istniał tu
też szpital św. Ducha – średniowieczny szpital ornecki.Więcej: Orneta.
