Bisztynek | Co warto zobaczyć w tym warmińskim mieście?

Bisztynek, brama lidzbarska
Warmiński zodiak. 12 miast Warmii, które trzeba zobaczyć. Są wśród nich miasta zacne: Olsztyn, Lidzbark Warmiński, Reszel, Frombork i te, o których niewiele się mówi. Dziś postaram się odczarować ten mit i zachęcę Was do odwiedzenia Bisztynka. Nazwa miasta wiąże się z największym głazem narzutowym na Warmii i Mazurach (niemiecka nazwa Bischofstein oznacza biskupi kamień). Kamień ten nazywany jest Diabelskim Kamieniem. Bisztynek jest członkiem sieci miast Cittaslow. Został założony najpierw jako wieś w 1346 r. na miejscu wcześniejszej osady pruskiej o nazwie Strowangen, następnie lokowany na prawie chełmińskim na 66 włókach w dniu 21 listopada 1346 r. Bisztynek uzyskał prawa miejskie 30 kwietnia 1385 r., kiedy to biskup warmiński Henryk Sorbom nadał Jakubowi von Rosenau przywilej lokacyjny na założenie miasta.
Bisztynek | Co warto zobaczyć w tym warmińskim mieście?

Brama Lidzbarska 

Brama Lidzbarska to jedyna zachowana brama z niegdyś istniejących trzech bram miejskich w Bisztynku. Wybudowano ją w latach 1481–1547, a ok. 1780 r. została obniżona i przebudowana w stylu barokowym. Późnobarokowe szczyty są najprawdopodobniej projektu Ernesta Mazura.

Układ przestrzenny miasta dawniej był regularny, z prostokątnym rynkiem, centralnie położonym. Prawdopodobnie trzy bramy: Jeziorańską, Lidzbarską i Reszelską wzniesiono przed wybudowaniem murów miejskich. W okresie nowożytnym Bisztynek należał do najlepiej prosperujących miast Warmii, a w niektórych dziedzinach konkurował nawet z Lidzbarkiem Warmińskim. Gotycki ratusz wzmiankowany był w 1568 r., rozbudowano go w stylu barokowym. W XVII w. przy rynku znajdowały się domy podcieniowe. W XVIII wieku funkcjonował warsztat malarski, prowadzony najpierw przez ojca i syna Langhankich, później przez Karola Mosera. Parafia w Bisztynku przed reformacją należała do archiprezbiteratu w Zyborku. Miasto miało mury obronne i trzy bramy miejskie: Zyborską, Lidzbarską i Reszelską. W roku 1796 r. w Bisztynku powstała gmina ewangelicka, która wybudowała sobie kościół w 1888 r. W czasie wojen napoleońskich do miasta dotarła zaraza, która zdziesiątkowała mieszczan.

Bisztynek | Co warto zobaczyć w tym warmińskim mieście?
Bisztynek od 1905 r. uzyskał połączenie kolejowe z Kętrzynem, przez Sątopy-Samulewo i Reszel. Szyny w 1945 r. zostały wywiezione przez Sowietów na wschód, w tym też roku miasto poniosło największe straty. Zniszczenia sięgały 40% budynków mieszkalnych i 80% budynków użyteczności publicznej. Miasto w połowie utraciło historyczną zabudowę, w tym najcenniejsze kamienice wokół rynku. Obecnie do najważniejszych zabytków w Bisztynku należy XIV-wieczny kościół farny pw. św. Macieja i gotycka Brama Lidzbarska.
Bisztynek, kościół ewangelicki

Kościół ewangelicki

Kościół został wzniesiony w 1888 r. W latach 70. XX wieku uległ zniszczeniu w wyniku pożaru. Dzięki zaangażowaniu ks. Stanisława Majewskiego, który pełnił funkcję proboszcza, w 2003 r. rozpoczęto odbudowę kościoła. W założeniu miał on pełnić funkcję świetlicy dla młodzieży.

Bisztynek, kamienice i wille
Bisztynek, kamienice i wille
Bisztynek

Pomnik Sienkiewicza, czyli Pan Głowa

Pierwszy pomnik Sienkiewicza stanął na pustym cokole w centrum miasteczka w 1965 roku. Za czasów niemieckich stał na nim pomnik św. Zygfryda, który upamiętniał poległych w I wojnie światowej. W 1988 roku Sienkiewiczowi ktoś utrącił głowę. Po tym wypadku usunięto także popiersie, a po kilku latach zamówiono nowy pomnik. Wiadomo, wszystko ku pokrzepieniu serc.

Bisztynek, pomnik Henryka Sienkiewicza
Bisztynek, kamienice i wille
Bisztynek, kamienice i wille
Bisztynek, kamienice i wille
Kamieniczki z XIX i XX w.
Bisztynek
Bisztynek, kamienice i wille

Kościół farny pw. św. Macieja Apostoła i Przenajdroższej Krwi Pana Jezusa

Pierwotnie kościół farny w Bisztynku miał nosić imię św. Marty, ale biskup Sorbom zmienił tytuł przy konsekracji kościoła na św. Macieja Apostoła. W czasie mszy konsekracyjnej podczas podniesienia Hostii miały upaść na ołtarz krople krwi. Od tamtych czasów świątynia jest traktowana jako sanktuarium Krwi Chrystusa. Budowę gotyckiej świątyni uzupełniono wieżą wybudowaną w XVI w. Świątynia została rozbudowana w pierwszej połowie XVII w. Kościół po dobudowie nawy północnej konsekrował ponownie dnia 4 sierpnia 1748 biskup Adam Stanisław Grabowski. Po pożarze kościoła w 1770 r. i późniejszej odbudowie – w formie trójnawowej hali świątynię konsekrował 5 sierpnia 1781 biskup Karol Hohenzollern w obecności biskupa Ignacego Krasickiego. Obecnie świątynia jest trójnawową halą o ośmiu przęsłach w stylu późnego baroku. Ołtarz główny jest w stylu rokokowym, a wykonany został przez Chrystiana Bernarda Schmidta z Reszla. Dziełem tego samego artysty są ołtarze boczne kończące nawę południową i północną oraz ołtarze boczne przy czwartej parze filarów. W kościele znajduje się gotycka rzeźba Madonny z Dzieciątkiem z drugiej połowy XIV w. W ścianie północnej kościoła znajduje się kamienna tablica z herbem biskupa Szembeka z datą 1739. Z obrazów w kościele na uwagę zasługuje portret Ignacego Krasickiego oraz dziewięć obrazów Apostołów. Ozdobą obejścia kościelnego są rzeźby postaci (naturalnej wielkości) dwunastu Apostołów ustawione na otaczającym kościół murze.

Kościół farny pw. św. Macieja Apostoła w Bisztynku
Kościół farny pw. św. Macieja Apostoła w Bisztynku
Kościół farny pw. św. Macieja Apostoła w Bisztynku
Kościół farny pw. św. Macieja Apostoła w Bisztynku
Kościół farny pw. św. Macieja Apostoła w Bisztynku
Bisztynek
Kościół farny pw. św. Macieja Apostoła w Bisztynku
Kościół farny pw. św. Macieja Apostoła w Bisztynku
Bisztynek

Głaz narzutowy, czyli Diabelski Kamień

To jeden z największych w Polsce głazów narzutowych. Jego wysokość to 3 m, w obwodzie liczy – 28 metrów. W średniowieczu zwany był Kamieniem Biskupim i stąd wzięła się nazwa miasteczka – Bischofstein. Głęboka szczelina dzieli go na dwie części, zauważamy też ślady licznych uszkodzeń. Mieszkańcy Bisztynka twierdzą, że głaz był niegdyś miejscem kultu, a dziś spełnia życzenia. Trzeba go dwukrotnie obejść dookoła, zaczynając od charakterystycznego pęknięcia, myśląc o swoim życzeniu.

Głaz narzutowy, czyli "Diabelski Kamień" w Bisztynku
Głaz narzutowy, czyli "Diabelski Kamień" w Bisztynku

Pokochaj Warmię, warto.