Skąd te aleje?
Sadzenie drzew przy drogach popularne było już w starożytności. Miały one za zadanie poprawić komunikację pocztową m.in. w Egipcie, Cesarstwie Rzymskim czy na Bliskim Wschodzie. W Europie okresem rozwoju alei stały się czasy renesansu. Szpalery drzew i krzewów pełniły wtedy przede wszystkim funkcję ozdobną, a z czasem wyznaczały ścieżkę ogrodową oraz drogę prowadzącą z rezydencji do ogrodu lub wjazdową.
Pruski pomysł
W XIX wieku drzewami obsadzano drogi wodne, lądowe, trasy kolejowe oraz ważniejsze kanały melioracyjne. Do nasadzeń wykorzystywano głównie drzewa liściaste, w tym lipy, klony, dęby, topole. Stosowano obsadzenia jednorzędowe lub wielorzędowe. Drzewa przydrożne chroniły podróżujących przed deszczem, śnieżycami, południowym słońcem, wyznaczały granice i zabezpieczały przed zaoraniem przez użytkowników sąsiednich pól. W nocy ułatwiały orientację. Aleje były zbawienne nie tylko dla ludzi, ale też dawały wytchnienie zwierzętom ciągnącym wozy lub bryczki. Z pruskiego pomysłu wzięli przykład inni, a sadzenie drzew przy drogach stało się modne w całej Europie.
Zamiast lip drzewa owocowe?
Król Persji, Dariusz III, główne trakty obsadzał drzewami oliwnymi. Fryderyk II Wielki, król Prus, ufundował posadzenie przy drogach miliona morw, które miały uniezależnić państwo od importu jedwabiu. Pod jego rządami Prusy stały się jednym z najpotężniejszych państw europejskich, chociaż przyczyną tego nie były morwy. Trakty obsadzano też drzewami owocowymi. Do dziś takie aleje funkcjonują na Opolszczyźnie i są przedmiotem dzierżawy dla miejscowych rolników.
Drzewa przy drogach neutralizują zanieczyszczenia, obniżają poziom hałasu, mają przede wszystkim wspaniałe walory krajobrazowe i turystyczne. Chociaż nie mało jest też wokół nich kontrowersji, gdyż za sprawą licznych wypadków motoryzacyjnych bywają nazywane "alejami śmierci".
A na Warmii...
W Prusach Wschodnich aleje sadzone były do lat 30. XX wieku. Zatem Warmia przydrożnymi alejami stoi. Obok kapliczek, dużej ilości bocianów, budynków z czerwonej cegły, neogotyckich kościołów to również one stanowią charakterystyczny element tych terenów, są dziedzictwem kulturowym naszego regionu. I niech tak będzie po wieki. Powyżej warmińskie aleje przydrożne przy trasach: Butryny - Nowa Wieś, Jonkowo - Mątki, Gietrzwałd - Woryty, Kwiecewo - Głotowo oraz Garzewo - Świątki.