Kościoły gminy Kiwity

20.5.18

Kościoły gminy Kiwity

W Kiwitach mieszka ok. 500 osób. Wieś położona jest na trasie Lidzbark Warmiński-Bisztynek. Miejscowość powstała w 1308 roku, a już trzy lata później została zniszczona przez oddział Witenesa, wielkiego księcia litewskiego, brata stryjecznego Giedymina. Kiwity ponownie lokował w 1319 biskup warmiński Eberhard z Nysy. Funkcjonował tu znany w okolicy młyn i karczma.

We wsi znajduje się zabytkowy kościół gotycki pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła. Budowany był w latach 1350-1370 z czerwonych palonych cegieł, a gruntownie odnowiony w 1862 roku. We wnętrzu ołtarz główny z późnogotycką figurą Madonny z Dzieciątkiem z ok. 1500 roku, późnobarokowa ambona wykonana w warsztacie Jana Zachariasza Freya, z około 1790 roku. Dawniej w murze kościoła znajdował się relief przedstawiający szkielet, tzw. Śmierć z Kiwit. Na całej Warmii znane było powiedzenie, kiedy chciano określić człowieka bardzo szczupłego, "wyglądasz, jak śmierć z Kiwit''. To określenie odnosi się do mierzącego 65 cm kościotrupa, który z kosą, na pamiątkę pustoszącego napadu Litwinów z 1311 r., spogląda na wieś z niszy nad wschodnim portalem centralnym przy kościele – czytamy na stronie parafii.

Gdyby kogoś zainteresował temat śmierci, szczególnie Śmierci z Kiwit to zapraszam do Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku. W dawnym Szpitalu św. Ducha wystawa Personifikacja śmierci, a na niej kopia Śmierci z Kiwit – rzeźby z bramy cmentarnej przy kościele w Kiwitach.

W sąsiedztwie sanktuarium maryjnego w Stoczku Klasztornym znajduje się zabytkowy kościół w Krekolach, w którym wierni gromadzą się na nabożeństwach. Lokalizacji wsi dokonał w roku 1336 Henryk Luter, wójt warmiński. Natychmiast zaczęto budować także świątynię. To typowy kościół warmiński: murowany z cegły, salowy, z przybudówkami – od północy znajduje się zakrystia, a od południa krucha. Przy wieży, ulokowanej po stronie zachodniej, mieści się kaplica chrzcielna. Narożniki korpusu nawowego opięte zostały szkarpami, które w zwieńczeniach przechodzą w sterczyny. Budowę kościoła przeprowadzono najprawdopodobniej w latach od 1336-1346. Jego konsekracji dokonał biskup Franciszek Kuhschmaz w 1425 roku, ponownie, po zniszczeniach, Marcin Kromer w 1582 r. W XVIII wieku w świątyni przeprowadzono mnóstwo prac remontowych, z tego okresu pochodzi większość obecnego wyposażenia kościoła.

Chorągiewka z datą 1725 i herbem Potockich wskazuje, że świątynia była odnawiana staraniem biskupa Teodora Potockiego. Powyżej też święty z barankiem, a baranek to symbol Warmii.

Ołtarz główny jest bogato zdobiony dekoracją akantową, z rzeźbami czterech Ewangelistów, datowany na początek XVIII w. Ołtarz boczny lewy i prawy, późnobarokowy, ufundowany przez biskupa Krzysztofa Szembeka ok. roku 1740. Ambona późnobarokowa z roku 1728 z rzeźbami czterech Ewangelistów i św. Wawrzyńca. Chór muzyczny wsparty na kolumnach, o wybrzuszonym parapecie i znajdujący się na nim prospekt organowy pochodzą z I połowy XVIII wieku.

2 km dalej wieś Samolubie, która została założona w latach 1333-1342 przez Henryka Lutra. W 1903 r. na terenie parafii w Samolubiu powstała kaplica katolicka pod wezwaniem św. Wojciecha, która została wybudowana w stylu neogotyckim, rozbudowano ją później do rozmiarów kościoła. Jest on zbudowany z cegły, na planie podłużnym z wyodrębnionym prezbiterium i dołączoną zakrystią. Nad frontową fasadą przysłoniętą chórem, wznosi się latarenka z dzwonem. Okna są łukowe, niektóre z witrażami.

Stoczek Klasztorny to już inna bajka. To mój drugi dom. Lubię miejscową ciszę, niespieszność, przyrodę oraz bicie kościelnych dzwonów. Ich dźwięk roznosi się po całej okolicy, później niknie gdzieś w przestworzach. To ważne miejsce warmińskiej wiary, bo przecież Warmia to Święta Warmia. 4 km dalej znajduje się kościół w Kiwitach, a na północ kościół w Krekolach. Jest też kaplica w Napratach. Powstanie sanktuarium związane jest z sytuacją polityczną Rzeczypospolitej w XVII w. Matka Pokoju miała strzec granic przed najazdami i wojnami. Świątynia została wybudowana w 1641 roku, a w 1672 roku został zorganizowany w Stoczku klasztor liczący kilkunastu księży i kilku braci. Klasztor powiększano aż do 1717 r. Od 1826 do 1920 roku świątynia podupadała, następnie zajęli się nią ojcowie franciszkanie, a dopiero w 1972 roku księża marianie sprawujący tu opiekę do dziś.

Żegoty to niewielka miejscowość znajdująca się przy drodze z Jezioran do Lidzbarka Warmińskiego. Obecnie istniejący kościół wzniesiono w latach 1909-1910. To obiekt wybudowany w stylu neogotyckim, z czerwonej cegły o trójnawowej hali, z wydzielonym prezbiterium i wieżą. Wnętrze świątyni przykrywa sklepienie żebrowe. 

W narożach murowanego ogrodzenia świątyni pw. św. Jana Ewangelisty znajdują się cztery kapliczki. W nich barokowo-ludowe rzeźby wykonane w XIX w.