Wracamy na szlak Świętej Warmii. Nie bez powodu Warmia była nazywana Świętą. To region katolicyzmu, a tutejsi biskupi byli czołowymi przedstawicielami życia kulturalnego i politycznego, jak chociażby Dantyszek, Krasicki, Kromer czy Załuski. To region kościołów, prawie 1500 kapliczek i krzyży pokutnych lub przydrożnych.
Olsztyn
Olsztyńska katedra pochodzi z XIV wieku. Zimą 1807 roku Francuzi zamknęli w nim półtora tysiąca jeńców rosyjskich. Ci, broniąc się przed ostrym mrozem, spalili prawie wszystko, co mógł strawić ogień. Kościół zbudowano w latach 1315-1380. Jest to gotycka budowla z 70-metrową wieżą. Świątynia była wielokrotnie niszczona w środku i przebudowywana. Zachowało się tylko kilka zabytków, np. gotyckie tabernakulum, późnogotycki tryptyk, renesansowy tryptyk św. Krzyża i barokowe rzeźby apostołów św. Andrzeja i św. Jakuba Starszego. Główne drzwi wejściowe do katedry przedstawiają sceny związane z życiem i działalnością apostolską Ojca Świętego Jana Pawła II . Drzwi stanowią pomnik pontyfikatu papieża Polaka. W latach 1898-1900 organistą był tu Feliks Nowowiejski, kompozytor "Roty". Kościół od 2004 kościół jest bazyliką mniejszą.
Bartąg
Bartąg (niem. Gross Bertun) leży tuż za granicami Olsztyna. We wsi znajduje się kościół z XVIII wieku. Wieś powstała
w 1345 roku. Trzy lata później zbudowano w niej kościół pw. św. Jana
Ewangelisty. Spalony w 1681, odbudowany w XVIII w., konsekrowany w 1724
roku. Kościół został rozbudowany w 1934 roku.
Wieża kościoła pochodzi z
1800 roku. W środku znajduje się ołtarz główny z 1695 roku. Natomiast przy bramie kościoła
umiejscowiono pamiątkowe tablice w języku niemieckim upamiętniające poległych w czasie
I wojnie światowej mieszkańców wsi. Tablice ukradziono w 2006 roki, zostały zrekonstruowane. Od 1984 roku kościół pełni funkcję diecezjalnego Sanktuarium Bożej Opatrzności.
Jonkowo
Wieś Jonkowo została lokowana w 1345 r. przez biskupa warmińskiego Hermana z Pragi pod pierwotną nazwą Hogenbuche, oznaczającą w języku niemieckim Wysokie Buki - mieszkańcy nie przyjęli jej. Późniejsza nazwa wsi została utworzona od nazwiska pierwszego sołtysa o imieniu Jonekony. Pierwszy kościół powstał w Jonkowie w latach 1350-1375 i był drewniany. W 1356 r. biskup warmiński Jan Stryprock zapisał wieś kapitule kolegiackiej w Dobrym Mieście. Jonkowo zostało spalone podczas wojny trzynastoletniej przez wojska krzyżackie. Opuszczone włóki zasiedlał nowymi osadnikami w latach 1516, 1518 i 1521 Mikołaj Kopernik, który był administratorem dóbr kapituły warmińskiej. Parafia w Jonkowie pojawiła się w wykazie parafii warmińskich pod koniec XV w. 14 lutego 1807 r. w Jonkowie przebywał Napoleon Bonaparte.
Dobre Miasto
Kolegiata w Dobrym Mieście to jeden z
największych i kościołów na Warmii. W środku
możemy zobaczyć między innymi ołtarz mariacki z około 1430 roku.
Kolegiatę
zbudowano w latach 1357-1389. Ma ona długość 61,5 m i szerokość 25,5
m. Na jubileusz 600-lecia ukończenia jej budowy Papież Jan Paweł II 19
maja 1989 roku obdarzył kościół tytułem i godnością Bazyliki Mniejszej. Ołtarz
główny zdobią rzeźby męczenników
Wojciecha i Stanisława. Bogato zdobiona ambona
pochodzi z 1693 roku.
Lidzbark Warmiński
W tle kolegiata pw. św. Piotra i Pawła, klasztor i wikarówka. Jest też zabytkowy most.
Kolegiata pw. św. Piotra i Pawła w Lidzbarku Warmińskim wraz z klasztorem i wikarówką. Budowę świątyni murowanej zrealizowano w II połowie
XIV w. w formie trójnawowej, pięcioprzęsłowej hali. Kościół posiada
sklepienia gwiaździste z końca XIV w. w nawie głównej i nawach bocznych
oraz z XV w. w kaplicach przywieżowych. Wieża kościelna, początkowo
niska z nadbudową drewnianą, wybudowana została w ostatnich latach XIV
w. i była podwyższana w dwóch kolejnych wiekach do obecnej wysokości.
Orneta
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Ornecie - to gotycka budowla zbudowana w latach 1350 - 1370, z inicjatywy biskupa
Hermana z Pragi. Jest ceglaną czteroprzęsłową bazyliką z niewyodrębnioną
częścią prezbiterialną i z wieżą od zachodu. W XV w. dobudowano kaplice
boczne, które z czasem otrzymały ozdobne szczyty, nadające budowli
niezwykle malowniczy wygląd, podkreślony ceramicznym detalem
architektonicznym. Wyróżnia się wysokimi, ozdobnymi attykami i fryzem z terakoty, umieszczono w nim maski kobiet i mężczyzn.
Fara
to dawne określenie nadawane kościołowi parafialnemu, które nawiązuje
do tradycji średniowiecza. To także najstarszy kościół w mieście, główny
kościół dekanatu lub, w miastach biskupich, nazwa dla drugiego kościoła
po katedrze. Fary budowano najczęściej w bezpośrednim sąsiedztwie
rynku, tak też jest w Ornecie.
Kościół znacznie ucierpiał w historii głównie za
sprawą wojen i pożarów, lecz mimo to należy do najbardziej
interesujących na Warmii. Został zniszczony w czasie wojen krzyżackich w
latach 1519-1525. Po zniszczeniach kościół przebudowano i rozbudowano,
otrzymał m.in. nowe szczyty i sklepienia. Około 1900 przeprowadzono
gruntowny remont kościoła nie zmieniając jednak jego konstrukcji i
architektury. We wnętrzu budynku na uwagę zasługują liczne zabytki: ołtarz
główny z 1744, żyrandol z 1576, barokowe ołtarze boczne (św. Elżbiety
Węgierskiej, św. Katarzyny Aleksandryjskiej, Serca Pana Jezusa), ambona z
1744. Liczne są ołtarze umieszczone przy filarach: ołtarz NMP
Różańcowej z 1761 roku, ołtarz św Józefa. Wewnątrz znajduje się również
gotycki krzyż z XV wieku oraz mosiężny lawaterz. Znajdują się też gotyckie malowidła ścienne (m.in. Koronacja Marii z końca XIV w.), a ponadto liczne malowidła z XV w.
Cerkiew pw. św. Mikołaja
w Ornecie. To były kościół ewangelicki wybudowany w latach 1829-1830 w
stylu późnoklasycystycznym. Wieża pochodzi z lat 1905-1906.
Kapliczka warmińska w Ornecie, ul. 1 Maja.
Zwiedzanie Ornety to przede wszystkim zwiedzanie wspaniałych detali. Szczególnie urocze są orneckie rzygacze na farze oraz te znajdujące się w rynku. Warto policzyć też ilość ozdobnej terakoty na murach kościoła, może już ktoś policzył? Ratusz natomiast skrywa najstarszy dzwon na Warmii, niebanalna data 1384 rok. Do tego piękne kamienice, czerwień średniowiecznych murów i brukowane drogi.
Bisztynek
Kościół pw. św. Macieja i Przenajświętszej Krwi Chrystusa. To właśnie z tym obiektem wiążą się wszystkie historyczne momenty w
życiu Bisztynka, od momentu lokacji zaczynając. Kościół
farny wzniesiono w końcu XIV wieku. Budowa
wieży została zakończona w 1579 roku. W czasie mszy konsekracyjnej, podczas podniesienia Hostii spłynąć z niej
miały krople krwi. Świątynia w latach 1739-1740 była
często odwiedzana przez pielgrzymów, dlatego też dobudowano do
niej północną nawę boczną. W roku 1770 kościół strawił
pożar. Następnie został odbudowany. Dziś jest to budowla w stylu
barokowym. We wnętrzu na uwagę zasługuje m. in. rokokowy ołtarz główny
autorstwa Chrystiana Bernarda Schmidta z Reszla.
Kościół
strzeżony jest przez 13 apostołów. Jak widzicie nie tylko. Według
miejscowej legendy, Apostołowie czekają przed kościołem na
wiernych. Zejdą z cokołów i wejdą do świątyni wówczas, gdy w kościele
znajdą się wszyscy bez wyjątku parafianie. Fara to jeden z największych kościołów na Warmii. Obecny kościół ma charakter późnobarokowy. Fasadę wieńczy wieża o wątku
gotyckim z hełmem i latarnią. Wnętrze podzielone jest na trzy nawy
przedzielone filarami z wyodrębnionym prezbiterium. Chór muzyczny
wsparty jest na arkadach i szczupłych kolumnach. Okna są zamknięte
półkoliście. Ołtarz główny pochodzi z warsztatu Chrystiana Bernarda Schmidta z 1772 roku. W jego
centralnej części umieszczony jest obraz patrona kościoła, a w tle panorama Bisztynka.
Prosity, Franknowo
Prosity
zostały założone w 1354 roku przez biskupa warmińskiego Hermana z
Pragi. Kilkanaście lat później wybudowano kościół, który został razem z
wsią zniszczony w czasie wojen polsko-krzyżackich.
W 1585 roku na fundamentach poprzedniej świątyni wybudowano nową.
Utworzono też szkołę parafialną. Wzmianki podają, że w
1789 roku funkcję nauczyciela w tej szkole pełnił organista Andrzej
Parzan.
Obecna neogotycka świątynia pw.
Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny powstała w latach 1840–1842.
Kościół
otoczono kamiennym murem z dwiema kutymi z żelaza bramami. Na kościele
wsi tablica upamiętniająca proboszcza Prothmanna, a od strony
południowo-zachodniej znajduje się stary cmentarz z zabytkowymi nagrobkami pochodzącymi z XIX i początku XX wieku. Ks. Albert Prothmann pełnił urząd wikariusza w Świątkach, Głotowie, Lutrach i Bieniewie. Od
1919 r. był proboszczem parafii w Prositach. Został zamordowany przez żołnierzy
radzieckich 4 lutego 1945. We wsi stoją się też cztery kapliczki warmińskie.
Franknowo
Wieś lokował 3 grudnia 1346 wójt biskupi Brunon z Lutr. W czasie wojny trzynastoletniej i w
trakcie wojny polsko-krzyżackiej, wieś została w
dużym stopniu zniszczona. W połowie XVI w. wieś zasiedlono ponownie. Po
II wojnie światowej zaczęła napływać do wsi ludność różnych narodowości.
Najważniejszym zabytkiem Franknowa jest kościół z XIV wieku. Uległ on
zniszczeniu podczas wojny trzynastoletniej. Został odbudowany w 1565, a w
1581 roku konsekrował go biskup Marcin Kromer. W 1751 r. dzięki
fundacji biskupa warmińskiego A.S. Grabowskiego wzniesiono nową
świątynię, jednak sto lat później zawaliło się jej sklepienie.
Barokowy kościół pw. św. Stanisława i Katarzyny otacza niewysoki barokowy mur ceglany z bramą
paradną i trzema bramkami, a także kwadratową dzwonnicą z przełomu XVIII
i XIX w. umiejscowioną od wschodu.
Barczewo
Kościół
pw. św. Anny i św. Szczepana w Barczewie powstał w pierwszej połowie
XIV wieku, a pod koniec XV wieku dobudowano wieżę. Najwcześniejsza
wzmianka o jego proboszczu imieniem Henricus, pochodzi z 1337 roku. Jak
to w dawnych czasach, udowla wielokrotnie ulegała uszkodzeniu w wyniku
pożarów, m.in. w 1414
roku, w trakcie wojny trzynastoletniej i w 1544 roku. W czasie ostatniej
odbudowy, nad nawami założono kunsztowne sklepienia
sieciowe, kryształowe i gwiaździste. W 1894 roku świątynia została
powiększona o neogotyckie prezbiterium. Podczas II wojny
światowej budowla doznała zniszczeń, jednak prace remontowe zostały
zakończone już 1962 roku.
To
jeden z piękniejszych zabytków Barczewa, które położone jest 17 km na
wschód od Olsztyna. Jest to kościół gotycki, jego wieża została
zwieńczona barokowym hełmem z latarnią i chorągiewką, na której jest
umieszczona data „1800”. Wieża jest ozdobiona blendami z różnymi typami
łuków. Umieszczony we wieży portal z ostrymi łukami, jest ozdobiony
profilowaniem na ościeżach. Ściany wieży i korpusu nawowego wzmocnione
są przyporami. Halowe wnętrze kościoła o pięciu przęsłach, posiada trzy
nawy sklepione łukowo i gwiaździście. Wystrój zdominowany przez
neogotyk, wyjątek stanowi gotycki krucyfiks z ok. 1500 roku.
Kościół ma długość 46 metrów i szerokość 17 metrów. Zbudowany jest z czerwonej, wypalanej cegły.
Przy
świątyni znajduje się plebania z 1821 r. Każdego roku w kościele
odbywają się koncerty w ramach Międzynarodowego Festiwalu Muzyki
Chóralnej. Od miejskiej zabudowy kościół oddziela mur z trzema bramami.
Warmia była zawsze wierna Bogu i Kościołowi katolickiemu, zasługując na szczytne miano Świętej Warmii – czytamy w Świętej Warmii Szymona Dreja. Przywiązanie dawnych Warmiaków do religii było najsilniejszą więzią spajającą tę niewielką społeczność. Pierwsze wzmianki o Świętej Warmii znajdujemy dopiero w końcu XIX wieku u księdza Walentego Baczewskiego. O świętości tej krainy w dawnych wiekach świadczą tradycyjne obrzędy i zwyczaje ludowe, krzyże pokutne i kapliczki przydrożne. Na Warmii tych ostatnich jest ok. 1500. Poznaj szlak Świętej Warmii | Sakralne perełki Warmii – kliknij.
