Monaster i ikony | Magiczny Supraśl

Z serii #wpolskeidziemy magiczny Supraśl i Podlasie. W centrum klasztornych zabudowań wznosi się cerkiew, dawniej obronna. Monaster Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy ma bogatą historię, jego początki sięgają XV wieku. Po wojnie w obiektach klasztornych działała szkoła rolnicza. Odbudowa i rekultywacja klasztoru prawosławnego rozpoczęła się od lat 80. XX w. W skład zabudowań wchodzą: pałac archimandrytów, barokowe budynki klasztorne, brama dzwonna, cerkiew św. Jana Teologa. Dziś zaglądamy do Supraśla.

Początki | To jeden z najstarszych wciąż funkcjonujących ośrodków monastycznych Kościoła prawosławnego na ziemiach polskich. Monaster jest usytuowany na wysokim brzegu rzeki Supraśl, w oddaleniu od zabudowy miejskiej. Początki istnienia prawosławnego klasztoru męskiego w Supraślu wiążą się miasteczkiem Gródek (oddalonego od Supraśla o 30 km). Była to siedziba rodu Chodkiewiczów. Aleksander Chodkiewicz naznaczony tragedią rodzinną był człowiekiem gorliwie wierzącym. Około 1498 roku funduje klasztor. Mnisi przybywają do Gródka z Ławry Kijowsko-Peczerskiej. Ojcowie osiadłszy w dobrach Chodkiewicza prowadzili życie pustelnicze, ale na modlitwę przybywali do cerkwi na zamku w Gródku. Już dwa lata później mnisi proszą o zmianę lokalizacji. Jako pierwszą zbudowano cerkiew św. Jana Teologa (1501), w latach 1503-1511 wniesiono monumentalną, a przy tym architektonicznie symboliczną cerkiew Zwiastowania NMP.

Rozkwit | Klasztorowi nadano obszary leśne, łąki, pastwiska, wsie z browarami oraz młynami. Zasilały one mnichów. Cerkiew rozbudowano i pomalowano freskami, stworzono osadę przyklasztorną, powstały stawy rybne, klasztorny młyn, browar, piekarnia, cegielnia, tartak, garncarnia, papiernia, kaflarnia oraz folusze i warsztaty sukiennicze. Na terenie klasztoru funkcjonowało skryptorium, drukarnia oraz biblioteka.

Miniony wiek | Wraz z upadkiem I Rzeczpospolitej upadał też Monaster w Supraślu. Klasztor przez wieki bogato uposażony powoli popadał w ruinę. W latach 30. XIX wieku część zabudowy klasztornej zaczyna dzierżawić Fryderyk Wilhelm Zachert, zdecydowany wróg zakonników. W czasie I wojny światowej cenne księgi oraz ikony wywieziono w głąb Rosji. W międzywojniu mnichów prawosławnych wypędzono z zabudowań klasztornych, które zostały wydzierżawione katolickim Salezjanom. W czasie II wojny światowej budynki splądrowano i wysadzono. Wkrótce właścicielem monasterskich zabudowań został Ośrodek Szkolenia Kadr Mechanizacji Rolnictwa. Po latach starań Monaster w Supraślu został oficjalnie przekazany prawosławnym 28 lutego 1996 roku.

Muzeum Ikon w Supraślu | Muzeum zostało utworzone na terenie prawosławnego monasteru. W jego zbiorach znajduje się ok. 1,2 tys. ikon. Wiele z nich to zatrzymane przez celników dzieła z przemytu. Warto też wspomnieć, że rok 2023 jest rokiem prof. Jerzego Nowosielskiego, wybitnego współczesnego ikonopisarza.

Ikony są nierozłączną częścią kultury i tradycji narodów Europy Wschodniej i Południowo-Wschodniej. Wierzy się, że ikona to święty obraz, na którym namalowane są postacie świętych i sceny z ich życia. Malowano je najczęściej na specjalnie przygotowanych drewnianych deskach, a na gotową ikonę czasem nakładano sukienkę – odlaną w srebrze lub złocie warstwę, która zasłaniała całą ikonę oprócz twarzy świętych. Na ikonach znajdują się również litery, które mówią nam o tym, kogo widzimy na ikonie. Często twarze świętych na ikonach są bardzo podobne do siebie, więc napisy mają za zadanie ułatwienie rozpoznania osoby. Napisy na ikonach są za zwyczaj pisane cyrylicą.