Kochamy Warmię
  • ||
  • O blogu
  • Warmia
  • Kościoły Warmii
  • Kapliczki warmińskie
  • Fotograficzna mapa Warmii
  • Przystanek Mazury

17.2.20

Zapusty warnijskie

Przed nami Tłusty Czwartek. Na Warmii zwyczaj jedzenia pączków jest znany od dawna. Tłustościami zajadano się nieco inaczej niż obecnie. Od niedzieli aż do wtorku przed Środą Popielcową – ten właśnie czas nazywano Zapustami. Należało się wówczas wybawić, wytańczyć i najeść do woli, aby potem móc oddać się należytej zadumie oraz duchowym przygotowaniom do Wielkanocy. Były to również przygotowania do pożegnania zimy i powitania wiosny.
Już w niedzielę zapustną gospodynie rozczyniały w dużych misach ciasto drożdżowe, które po wyrośnięciu kładziono łyżkami na gorący tłuszcz, skwierczący w rondelku bądź na patelni. Jedni smażyli pączki na smalcu, drudzy na łoju, a najubożsi na oleju.  

– pisze Jan Chłosta w książce Doroczne zwyczaje i obrzędy na Warmii.

Jemy plińce z pomoćką

Na Warmii pierwszą i najważniejszą potrawą ostatkową były plińce – tłuste placki ziemniaczane z tzw. pomoćką, czyli gęstym sosem śmietanowym z twarogiem. Przygotowywano też rogale wyrabiane z ciasta drożdżowego na tyle rzadkiego, że podczas wrzucania do tłuszczu ciasto odlepiało się od rąk tworząc swoiste rogi. Pączki natomiast nadziewano słoniną, smażono na smalcu, polewano śmietaną.

Giełda za pieniądze oraz tańce, hulanki, swawole

Warmiacy potrafili się bawić. Zabawa zapustna nosiła nazwę giełda, a urządzano ją za pieniądze, które parobkowie zarabiali na pochlebstwach. 
Gdy przyszły zapusty, parobcy sposobili się, aby jak najwięcej pieniędzy wyłudzić od dziewcząt gospodarskich. Chwalili tedy ich piękność w domu, smagłą kibić i strój, a nade wszystko ich szczodrobliwość zapustną. Za to dziewczęta sadziły się jedna na drogą na najwyższe pochwały parobczaków zasłużyć. Gdy je parobcy przesadzali przez przygotowaną obręcz, wtedy każda dawała pieniądze i rzucała parobkom na talerz.
Starsi grali w karty, a przegrany musiał postawić pozostałym kolejkę piwa. Po obiedzie zaczynały się tańce, czasem nawet na zamarzniętym jeziorze, na które jechało się sankami. Nikt nie odmawiał tańca w domu, szczególnie, że miał on gwarantować dobry urodzaj i powodzenie w domu. Mówiło się, że trzeba wysoko skakać na lenka. Wierzono bowiem, że tak duży urośnie len, jak wysoko skakać będą w tańcu. Ostatki na Warmii kończyło rozbieranie obryncy. Wstążki z przystrojonych wianków chowano na następny rok, koło zawieszano gdzieś w oborze i mówiono, że "zapust został zakopany".

We wtorek o północy śmiech i śpiewy milkły, rozlegało się bicie dzwonów. To był znak nastania 40-dniowego postu.
Zapusty Teatru Węgajty, zdjęcia Radio Olsztyn oraz Walka postu z karnawałem Bruegla
W zopusty, no to był zwyczoj, jak we wtorek było tancowanie do jedynastej godziny. A ło jedynasty godzinie to tyn, chtóry dzwoniuł na Anioł Pański w tyn dzwón, to poczuł dzwónić. To muzyka przestała i wszisći musieli, tak nie musieli, ale poszli wszisci do domu, aby kóncyć mniyjso jyść i aby na smalcu te punczki chtórne były tam psieczóne, to i te zjeść, bo to i na smalec trzymali
post. I na wszistko.
(Kromerowo-Warmia)

Jak ten zopust przyszed, to od niedzieli do wtorku było tłuste jedzenie. We wtorek gospodarze pozwalali dziywkom i parobkom, ktorych zatrudniali, iśc na wieczorną zabawę zapustną z tańcami. Mnieli tancować i wisoko skakać. Czem wyżej chto podskoczy, to lepsi lynek wyrośnie. (Najdymowo-Warmia)
W Jarotach urządzano zabawę zapustną u gospodarza, który miał większą izbę, a najważniejszym momentem zabawy był taniec na len. Dawniej przygrywała harmonia, potem mała kapela w składzie: dwoje skrzypiec, trąbka, baryton, perkusja i bas. Grano tzw. "kawałki niemieckie", a od czasu do czasu swojskie piosenki ludowe bardzo skoczne. W trakcie zabawy chłopcy wychodzili na wieś i psotowali. Na Warmii znane było przesadzanie dziewcząt przez obręcz w czasie zabawy zopustnej. Zwyczaj ten zanikał już w II połowie XIX wieku, a w naszej dokumentacji posiadamy tylko jedną relację na ten temat. (Jaroty-Warmia)
No. To buło na ten przykład w niedziele zapusty, w poniedziałek zopusty, wtorek. Wtorek na wieczór, to juz sia do suchyj środy mo. To juz ło dzisióntej prziśli, przynieśli łobręcz. To takie buło koło zrobzióne, take duże, co móg bez to koło panna przesadzić. To panna jek sie przesadzi bez koło, łóna sia musi wykupsić. Tan Kwalyr, co ji ta łobrencz założy, to łóna sia musi łod niego wykupsić. Óna musi coś położyć na tace, tam co łón tam chce. No ji w ty łobrenczy, ta łobrencz aż wszystko. (Kołpaki-Warmia)

plińce – łuste placki ziemniaczane
pomoćka – gęsty sos śmietanowy z twarogiem
giełda – zabawa zapustna
obrync – tu obręcz zapustowa, przez którą dziewczyna musiała przeskoczyć, a śpiewano przy tym:
"musi dać, musi dać", jako wezwanie do spełnienia prawa życia.
Czytaj więcej »
o 17.2.20 5
Podziel się!
Etykiety:
gwara warmińska, Warmia, zapiski warmińskie
Nowsze posty
Starsze posty

7.2.20

Zabiorę nas do Narnii

Szkoda, że dziś prawdziwych zim już nie ma. Klimat zmienia się na naszych oczach i w lutym temperatura potrafi wynieść kilka stopni na plusie. W Nadleśnictwie Wichrowo pojawiły się już przebiśniegi, a leśnicy z Biskupca donoszą, że słychać klucze gęsi lecące na wysokim pułapie. Przez kilkanaście lat prowadzenia tego bloga natrafiłem na szczęście na wiele pięknych, warmińskich zim. I mam co wspominać. Zatem przypomnę i Wam biel na drogach, polach, zamarznięte jeziora, długie sople wiszące na dachach oraz drzewach. Jest też morsowanie w przerębli, za którym trochę tęsknię. Niech przez chwilę będzie jak w Narnii.
Czytaj więcej »
o 7.2.20 7
Podziel się!
Etykiety:
Barczewo, Biskupiec, Foto Olsztyn, Foto Warmia, Gietrzwałd, Jeziorany, Lidzbark Warmiński, natura, Olsztyn, Warmia
Nowsze posty
Starsze posty
Nowsze posty Starsze posty Strona główna
Subskrybuj: Posty (Atom)

Tematy | Warmia i okolice

Allenstein Ameryka analogowe architektura Austria baby pruskie Bałdy Barcikowo Barczewo Barkweda Bartąg Bartążek Bęsia Biesal Biesowo Biesówko Biskupiec Bisztynek Blanki Braniewo Brąswałd Bredynki Buczyniec Bukwałd Burdąg Butryny Bynowo Cerkiewnik Chwalęcin cmentarze Czarny Kierz Czechy Czerwonka Derc Dębowiec Dębowo Długie Dłużek Dobrąg Dobre Miasto Dolina rzeki Wałszy Dorotowo Drulity Dywity Elbląg Ełdyty Wielkie Ełk Foto Olsztyn Foto Warmia Franknowo Frączki Frombork Garzewko Garzewo Gągławki Gdańsk Gietrzwałd Giżycko Głotowo Gołogóra Grabinek Gradki Grunwald Gryźliny Gutkowo gwara warmińska Henrykowo Idzbark Ignalin Iława industrialnie Jankowo Jaśkowo Jedwabno Jedzbark Jełguń Jesionowo jeziora Jeziorany Jonkowo kamienice Kamienna Góra Kanał Elbląski kaplice kapliczki kapliczki olsztyńskie kapliczki warmińskie Kaplityny Karnitki Karnity Kętrzyn Kielarskie Kielary Kieźliny Kiwity Klebark Mały Klebark Wielki Klewki Kłębowo Kobułty Kokoszewo kolej Komalwy Kopernik Korsze Kosyń kościoły Kośno Kot Kraina Tysiąca Jezior Krasicki Kraszewo Krekole Krokowo Kromerowo Krosno krzyże Kwiecewo Lamkowo Las Miejski Las Warmiński legendy warmińskie Leleszki Lidzbark Warmiński Liksajny Limajno Linowo Linowskie Litwa Liwa Lubomino Lutry Łańsk Łęgajny Łomy Łupstych Łyna Majdy makro Malbork Małdyty Małga Markajmy Mazury Mątki mgła Miłogórze Miłomłyn Miodówko Mokiny Morąg mosty motyw przewodni mozaiki mur pruski murale muzea Naglady Narty Nasy Natać Wielka Naterki natura Nidzica Niedźwiedź noc muzeów Nogat Nowa Kaletka Nowa Wieś Nowe Kawkowo Nowe Marcinkowo Nowe Włóki Olsztyn Olsztynek olsztyńskie tramwaje Omulew opuszczone Orłowo Orneta Orzechowo Ostróda panorama Pasym Pieniężno Piławki Pisa Pluski pochylnie Pojezierze Iławskie Polska Połapin pomniki/rzeźby Praga Praslity PRL Prosity Prusy Górne Prusy Wschodnie Przykop przystanek Mazury Pupki Purda Puszcza Napiwodzko-Ramucka Radostowo Raj Ramsowo Rasząg ratusz Redykajny reporter Reszel rezerwaty Rogiedle Rogóż Rokitnik rowerem przez Mazury rowerem przez Warmię Rozgity Różnowo Różynka Runowo Ruszajny Ruś Rzeck Sambród Samolubie sanktuaria Sarnowo Sętal sgraffito Silice Skajboty Skanda skansen Skolity Słonecznik Słowacja Słupy Smolajny Stare Jabłonki Stary Dwór Stary Olsztyn Stawiguda Stoczek Klasztorny street Studzianka Sudwa Sukiel Sząbruk Szczęsne Szczytno szkoły Szwaderki Szymany Świątki Święta Lipka Święta Warmia Tabórz Tannenberg-Denkmal Tarda Tolkmicko Tolniki Wielkie Tomaryny Tomaszkowo Toruń tramwaje Tuławki Tyrsko Ukiel Unieszewo urbex Ustnik Wadąg Wałsza Wały Wapnik Warmia Warmia na weekend Warmia subiektywnie warmińskie aleje Warmińskie Buczyny warmińskiewakacje warmińsko-mazurskie Warszawa Westerplatte Węgajty Wichrowo Wiedeń wieże Wigry Wikno Wilczkowo Wilhelm II wille/dworki/pałace Wilno Wipsowo Wisła wojsko Wojtkowizna Worławki Woryty Wozławki Wójtowo Wrócikowo wschody/zachody Wulpińskie Zalew Wiślany zamki zapiski warmińskie Zazdrość Zgniłocha Zielonowo Zimna Woda Żegoty

Narrator

Moje zdjęcie
Zbyszek Kraśnicki
Olsztyn, Warmia, Poland
Wyświetl mój pełny profil

Zajrzyj

Moja lista stron

  • Kochamy Warmię | Warmia foto & blog
  • Olsztyn fotograficznie
  • Kapliczki warmińskie | kapliczki i kościoły Warmii
  • Olsztyńskie kamienice

Obserwatorzy

Polecany post

Stary Olsztyn /6/. 22 stycznia

Szukaj na tej stronie

Newsletter

Archive

Idea

kochamywarmie.pl
Warnija • podróże • fotografia | Blog o Warmii i jej okolicach
Idea jest prosta: pokazywać, czyli dawać Wam Warmię, jej historię, kulturę, przyrodę, piękno... Miło mi, że od 14. lat jesteście ze mną.
kochamywarmie.pl to ponad 1000 wpisów | 30 tys. komentarzy | prawie 25 tys. zdjęć Warmii | 6 tys. obserwatorów. Dołącz do zespołu!
Zastrzegam sobie wszelkie prawa do zdjęć własnego autorstwa. Wykorzystywanie ich jest możliwe tylko za pisemną zgodą. Uszanują moją pracę i prawa autorskie (Dz. U. z 1994 r. Nr 24, poz. 83).
© 2007/21 by Kochamy Warmię

Na tej stronie używamy plików coockie. Korzystając z niej, zgadzasz się na to. Dla twojej wygody używamy ich bez irytujących powiadomień.

Translate / Przetłumacz

Obsługiwane przez usługę Blogger.
Ⓒ 07/20 Kochamy Warmię.