Warmia na weekend (2 z 5)

28.5.13

Warmia na weekend (2 z 5)

Trasa: Olsztyn, Dobre Miasto, Smolajny, Lidzbark Warmiński, Stoczek Klasztorny - 63 km.

Po drodze: Dywity (kościół neogotycki z 1894 r., wybudowany na miejscu średniowiecznego), liczne kapliczki przydrożne i niekończąca się natura.  

W okolicy: na zachód od Dywit: Bukwałd - tu kaplica pw. św. Józefa, położona na pagórku w środku wsi - to kilkakrotnie rozbudowywana kapliczka z XIX wieku, która zbudowana została jako wotum za uratowanie życia córki leśniczego, ugryzionej przez żmiję - wystawił ją narzeczony, spełniając śluby złożone Bogu, gdy dziewczyna walczyła ze śmiercią oraz Brąswałd -  to wieś nad łąkami - jak pisała poetka warmińska Maria Zientara-Malewska, która urodziła się w Brąswałdzie w 1894 roku. Wieś położona jest około 8 km na północ od Olsztyna, w pobliżu jeziora Mosąg oraz rzeki Łyny. Tu kościół neogotycki z lat 1894-1896, przy kościele znajduje się plebania z XIX wieku, organistówka oraz kapliczka datowana na 1786 rok. We wsi jest jeszcze 7 innych kapliczek pochodzących z XIX wieku. Cerkiewnik - tu kapliczki warmińskie i neogotycki kościół parafialny pw. św. Katarzyny.

Olsztyn. Zabytki: w telegraficznym skrócie: Zamek Kapituły Warmińskiej; Stary Ratusz - zbudowany w drugiej połowie XIV wieku, tuż po uzyskaniu przez Olsztyn praw miejskich. Do 1915 roku stanowił siedzibę władz miasta. Bazylika konkatedralna św. Jakuba Apostoła; Wysoka Brama. Ciekawostki: w Olsztynie znajduje się najwyższy obiekt w Polsce - maszt radiowo-telewizyjny, którego wysokość wynosi 360 m; Mikołaj Kopernik mieszkał w północno-wschodnim skrzydle olsztyńskiego zamku, w dużej komnacie, z której rozciągał się widok na Łynę i młyn zamkowy. Astronom napisał tu swą rozprawę o monecie, tu dokonywał obserwacji ruchu planet, a na krużganku sporządził tablicę umożliwiającą mu śledzenie wiosennych i jesiennych zrównań dnia z nocą. Tablica ta jest po dziś dzień zachowaną pamiątką po Koperniku. Etykiety: Olsztyn, blog: Olsztyn fotograficznie.

Dobre Miasto. Powstało w miejscu grodu pruskiego, położonego pośród bagien i rozlewisk, nad brzegiem rzeki Łyny, na sztucznej wyspie powstałej po przekopaniu kanału, tzw. Dużej Łyny dla potrzeb obronnych i potrzeb młyna. Nazwa miasta najprawdopodobniej wywodzi się od pruskiego słowa gudde oznaczającego krzak, zarośla. W 1329 r. biskup warmiński Henryk II Wogenap nadał osadzie prawa miejskie. Z 1336 pochodzi łaciński zapis miasta - Bona Civitas. Herbem miasta był jeleń trzymający w pysku gałązkę dębu z dwoma żołędziami, stojący na zielonej trawie. Patronką miasta jest święta Katarzyna Aleksandryjska. Dobre Miasto było ośrodkiem dóbr biskupich, siedzibą kapituły kolegiackiej (do 1811), a także ośrodkiem handlu i rzemiosła. W 1466, na mocy postanowień pokoju toruńskiego wraz z całą Warmią, znalazło się w granicach inkorporowanych do Polski Prus Królewskich. W 1627 zostało zniszczone przez Szwedów, którzy zrabowali również cenną bibliotekę kapituły. Do rozbiorów Dobre Miasto znajdowało się na autonomicznym obszarze podległym władzy biskupów warmińskich - Dominium Warmińskim. W 1772 dostało się pod zabór pruski. W latach 1865-1896 było siedzibą władz powiatu lidzbarskiego. W październiku 1810 dekretem króla Prus zlikwidowano kolegiatę, a w latach 1830-1834 wybudowano w mieście kościół ewangelicki. Zabytki: Bazylika Mniejsza, kościół pw. św. Mikołaja, baszta obronna zwana Basztą Bocianią. Etykiety: Dobre Miasto.

 

Smolajny. Biskup Ignacy Błażej Krasicki urządził w Smolajnach park i wybudował wieżę bramną oraz oficynę. Nadał też całemu majątkowi styl ogrodów angielskich. Krasicki w Smolajnach zbudował także zwierzyniec, założył hodowlę jeleni oraz dbał o odpowiednią ich ilość na polowania w pobliskich lasach. Tworzył tu i pracował nad swoimi największymi dziełami, jak choćby nad pełniącym w późniejszym czasie funkcję hymnu narodowego, utworem Święta miłości kochanej Ojczyzny. Już w XV wieku majątek Smolajny był własnością biskupów warmińskich. Obiekty folwarczne niszczone przez wojska polsko-litewskie w 1414 roku, podczas konfliktu z Zakonem w latach 1519-1521, jak i w czasie wojen szwedzkich, zawsze odbudowywano. Całość otoczona jest 8-hektarowym parkiem. Smolajny to najstarsza wieś w województwie warmińsko-mazurskim, już od XV wieku była we władaniu biskupów warmińskich.
Biskupi pałac w Smolajnach leży na wysokim brzegu Łyny, w północnej części wsi i posiada dwie kondygnacje. Elewacje frontowa i ogrodowa są jednakowe. Po środku, nad wejściem, umieszczono ozdobny ryzalit z insygniami i herbami biskupimi, zakończony trójkątnym zwieńczeniem. W okresie powojennym istniał tu PGR. Od 1994 roku pałac i okalający teren zwrócono Kurii Metropolitalnej w Olsztynie, która wydzierżawiła go bezpłatnie szkole rolniczej na 25 lat. Etykiety: Smolajny.

Lidzbark Warmiński. Od 1350 r. do XIX wieku był stolicą Warmii i dawniej jej największym miastem. Miasto było ważnym centrum wiary i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, często dlatego też nazywano je Perłą Warmii. Przez długi czas było pod panowaniem biskupów warmińskich. Był to też znaczny ośrodek gospodarczy ustępujący swym znaczeniem na Warmii tylko Braniewu. W mieście znajduje się zamek biskupów warmińskich, który za dużą wartość artystyczną i historyczną w skali światowej, uznany został za pomnik historii. Zabytki: zamek, kościół pw. św. Piotra i Pawła, cerkiew prawosławna, Wysoka Brama, mury obronne miasta, oranżeria Krasickiego. Ciekawostki: cmentarz rumuński - w latach 1914-1918 znajdował się w Lidzbarku obóz jeniecki. Przebywali tu Rosjanie, Brytyjczycy, Serbowie, Rumuni, Francuzi, Włosi, Belgowie, jak również Niemcy wypędzeni z Wołynia. Jeńcy pracowali przy budowie drogi do Bartoszyc, z powodu głodu i chorób wielu zmarło. W pobliskim lesie powstał cmentarz dla jeńców, którzy wybudowali dla swych kolegów piramidę - pomnik. Rząd brytyjski ufundował krzyż. Etykiety: Lidzbark Warmiński, blog: Lidzbark Warmiński fotograficznie.

Stoczek Klasztorny. Magia, tajemniczość, gra światłem, zapach drewna i wilgoci - to odczucia po spacerze stoczkowskimi krużgankami. Malowidła ścienne namalował sam Maciej Meyer, a płaskorzeźby drogi krzyżowej wykonał Krzysztof Perwanger - autor rzeźb w Świętej Lipce. Stoczek Klasztorny lub Warmiński to miejsce więzienia Prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego. Obecnie rezydują tu księża marianie, którzy przybyli do Stoczka w 1957 roku. Stara legenda głosi, że pewien misjonarz zawiesił na dębie figurkę Madonny. Po licznych wojnach i epidemiach figurka została znaleziona przez dwie dziewczynki grabiące siano (ok. XVI w.). Za czasów biskupa warmińskiego Stanisława Hozjusza zbudowano na tym miejscu skromną kaplicę, w XVII w. okrągłą świątynię, a wiek później dobudowano krużganki i narożne kaplice. Sanktuarium Niepokalanej Matki Pokoju znajduje się 15 km na wschód od Lidzbarka Warmińskiego. Etykiety: Stoczek Klasztorny.

I ♥ Warmia

Warmia na weekend - trasa Olsztyn-Frombork.

Czytaj więcej »

Warmia Love

23.5.13

Warmia Love

Świecie nasz, świecie nasz,
Chcę być z Tobą w zmowie,
Z blaskiem twym, siłą twą,
Co mi dasz - odpowiedz!

Co tu dużo pisać. Kiedy wracałem z Ornety, ogarnęło mnie wspaniałe uczucie. Uczucie spełnienia. Pomyślałem, za miesiąc z hakiem wakacje, przede mną rozgrzana nić szosy, dookoła piękno zielonych pól i lasów oraz horyzont kwitnącego rzepaku. Lubomino, Dobre Miasto, Dywity. W tle Grechuta. Lubię takie powroty. Lubię swoją Warmię.

Czytaj więcej »

Orneta

18.5.13

Orneta

Warmińskie Carcassonne - mówił oczarowany Ornetą Jan Jakub Kolski. Tu nakręcił poetycką Wenecję. Najstarszy dzwon na Warmii wybija południe właśnie z orneckiej ratuszowej wieży, dookoła mnóstwo kamienic, które zwracają uwagę odpadającym tynkiem, jest też czerwień średniowiecznych murów, spadzistych dachów, daszków, biel okien i niezliczona ilość gołębników. Wszystko zastygłe w jakiejś niezwykłej ciszy, spokoju. Nikt się nie spieszy, nie goni za lepszym. Na przyratuszowej ławce trwają codzienne Polaków rozmowy. Taka właśnie jest Orneta. Taką Wam ją pokażę.

W orneckiej Fabryce Wozów powstawały dawniej nowoczesne modele furmanek z kołami wyposażonymi w pompowane opony, z odblaskowymi światłami i pozycyjną lampą naftową w standardzie, była tu też cegielnia, browar, fabryka tabaki, przepiękny młyn „Koy” oraz uzdrowisko, szpital i koszary - obecnie opustoszałe i niezagospodarowane. Orneta ma też swoją legendę. Wieki temu żył w Ornecie smok. Był to potwór pożerający nie tylko zwierzęta. Ofiarą padały również kobiety i dzieci. Wielu rycerzy, którzy próbowali uwolnić miasto od tej klęski, padało w walce, aż wreszcie jednemu z nich udało się zabić smoka. Ślady tej legendy znalazły odbicie w herbie miasta. Najstarszy wizerunek herbu Ornety znany jest z pieczęci na dokumencie z 1388 roku. Przedstawia on smoka gryzącego się w ogon.

Czytaj więcej »

Olsztyn. Stadion OSiR-u przy al. Piłsudskiego

13.5.13

Olsztyn. Stadion OSiR-u przy al. Piłsudskiego

Dziś lekcja wuefu. Może stadionowej murawy będzie niewiele, ale polecam uwadze kilka charakterystycznych detali wartych uwiecznienia. To jeden z trzech olsztyńskich stadionów, mecze rozgrywa na nim Stomil Olsztyn.

Obiekt powstał w latach 70. XX wieku. Został otwarty podczas centralnych obchodów dożynek, które w 1978 roku odbywały się w Olsztynie. Na jego inaugurację przybyło wielu partyjnych dygnitarzy z towarzyszem Edwardem Gierkiem na czele. Pierwotnie obiekt posiadał 16800 miejsc siedzących, w tym 3500 na trybunie krytej. Stadion powstał w pół roku, choć szacunkowo na tego typu budowę potrzeba ok. 2 lat. Realizowano ją przy dużym nakładzie siły roboczej, dwuzmianowym systemie pracy i czynie społecznym uczniów oraz pracowników fabryki OZOS. A skoro o peerelu mowa, to dożynki centralne przyniosły Olsztynowi wiele inwestycji: Halę „Urania”, liczne pawilony handlowe, rozbudowano Park Czynu Partyjnego (obecny park im. Kusocińskiego, tu we mgle), starówka została wyłączona z ruchu tranzytowego, przebudowie uległy niektóre ulice. Wiele dróg zostało zmodernizowanych, ważne skrzyżowania otrzymały sygnalizację świetlną, wprowadzono więcej punktów oświetleniowych. Komunikacja miejska wzbogaciła się o nowe pojazdy, wymianie uległy wiaty przystankowe, powstały dwie nowe stacje paliw.

W latach 1994-2002 na stadionie odbywały się I-ligowe spotkania piłkarskie. 24 czerwca 1989 roku rozegrano tu finałowe spotkanie Pucharu Polski pomiędzy Jagiellonią Białystok a Legią Warszawa. 

Stadion z lotu ptaka przypomina owal. Płytę boiska otacza asfaltowa bieżnia - pod koniec lat 90. rozgrywano na niej prolog Rajdu Kormoran przemianowanego później na Rajd Polski. W przystadionowych budynkach znajdują się hotel, restauracja, Muzeum Sportu, a dawniej maluchy, w tym ja, korzystały z zakładowego przedszkola. Codzienny spacer z koleżanką za rączkę po zielonej murawie - bezcenny.

Jaka będzie przyszłość?  Już trwają rozmowy nad rozbiórką obiektu i sprzedaniem terenów pod zabudowę mieszkalną.

 W okolicy: Olsztyńskie planetarium | Urania | Olsztyńska architektura PRL-u, cz. 1, cz. 2

 Tematycznie: olsztyński PRL

Czytaj więcej »

Tu stacja Ostróda

8.5.13

Tu stacja Ostróda

Uwielbiam industrialną geometrię dworców kolejowych. Zegary, megafony, ławki i inne detale. Do tego krzykliwy zapach podkładów kolejowych, ciszę przed przyjazdem pociągu oraz banalny głos megafonisty.

Pamiętam jak dworzec w Ostródzie tętnił życiem. Kasy były oblegane i otwarte non stop. Bar zapraszał do środka odgłosem mycia naczyń oraz ciągłym, przygaszonym gwizdem ogromnego czajnika. Duże bemary skrywały w sobie kotlety mielone, ziemniaki, zupę. Jako dzieciak przytulałem się do lady i patrzyłem na ten obrazek. Pani w czepku nonszalancko ważyła produkty, nabijając gramaturę na kasie. Do tego gorąca herbata z cytryną i cukrem w szklance na spodku. Co jakiś czas potok pasażerów wynurzał się z podziemnych przejść, kierując się w stronę niewiadomego mi celu. Obok, w poczekalni, sennie obserwowałem ruszające autobusy, które odjeżdżały ze stanowisk, kłębiąc za sobą  powiew spalin. Za chwilę wtłaczały się w kocie łby ulicy. Dziś myślę sobie, że to była poezja, której już nigdzie nie znajdę.

Im częściej tu jestem, tym bardziej przeraża mnie brutalna cisza. Odrapane ściany, potłuczone szyby i kartony w oknach. Tak wygląda obraz dworca kolejowego w Ostródzie. Tego nie będę pokazywał.

PS

Jest i dobra informacja. W tym roku nastąpi rewitalizacja dworca kolejowego w Ostródzie. Odremontowany będzie cały budynek, łącznie z elewacją i pomieszczeniami wewnątrz. Obiekt posłuży jako placówka kulturalna oraz punkt obsługi turystów. (info. z 24.03.2013 r.)

Tematycznie: Koleją przez Warmię | Tu stacja Biskupiec Reszelski | Lidzbark Warmiński. Dawny dworzec PKP | Olsztyn. Spacer po torach

Czytaj więcej »

Warmia na weekend (1 z 5)

3.5.13

Warmia na weekend (1 z 5)

Trasa: Olsztyn, Orneta, Krosno, Frombork - 106 km.

Po drodze: Dobre Miasto, Lubomino, Bażyny (pozostałości po zespole dworskim z XVIII w.), Wierzno Wielkie (kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych, wybudowany w roku 1597; kolekcja zabytków ruchomych Józefa Kuciaka), liczne kapliczki przydrożne i niekończąca się natura. 

W okolicy: na zachód od Dobrego Miasta znajduje się wieś Głotowo z wzorowaną na jerozolimskiej Kalwarią Warmińską, w okolicach Bażyn warto wstąpić do wsi Chwalęcin - tu późnobarokowe sanktuarium oraz Osetnika, gdzie znajdują się ruiny kościoła parafialnego pw. św. Jakuba Starszego z XV w. Polecam też Braniewo, 16 km od Fromborka - tu jedyny na Warmii ogród zoologiczny, barokowy budynek hospicjum dla konwertytów, Collegium Hosianum oraz wspaniałe budynki z czerwonej cegły: dworzec kolejowy, urząd miejski, sąd. 

Nocleg: bazę noclegową znajdziecie na stronie Urzędu Miejskiego w Ornecie, gdyby ktoś chciał skorzystać z włóczęgi w okolicach tego miasta. We Fromborku, oprócz hoteli, jest też kilka przyzwoitych gospodarstw agroturystycznych, korzystałem i polecam. Można też wynająć pokój vis-à-vis katedry. 

Olsztyn. Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku 1334, kiedy to Henryk von Luter założył w zakolu rzeki Łyny drewniano-ziemną strażnicę puszczańską, nadając jej nazwę Allenstein (Gród nad Łyną, Alna znaczy "łania", to pruska nazwa Łyny). Zasadźcą i pierwszym burmistrzem miasta był Jan z Łajs. Liczne wojny XV wieku niejednokrotnie niszczyły młode jeszcze miasto. Mieszkańcy utrzymywali się z handlu i rzemiosła. Pośredniczyli też w wymianie handlowej między Polską a portami Bałtyku. Administratorem dóbr kapituły warmińskiej był kanonik fromborski – Mikołaj Kopernik. W ostatnich latach XIX wieku i na początku XX wzniesiono nowe gmachy publiczne, zbudowano też nowoczesne dzielnice mieszkaniowe. W roku 1890 położono instalację gazową, a w 1892 zadzwonił pierwszy telefon. 22 stycznia 1945 Olsztyn zajęła Armia Czerwona, po kilku dniach stacjonowania żołnierze radzieccy podpalili miasto – zniszczeniu uległo ok. 40% zabudowy. Olsztyn, stolica Warmii i Mazur, moje miejsce magiczne. To w jego granicach znajduje się 15 jezior, 3 rzeki, las miejski oraz dwa rezerwaty przyrody (Mszar i Redykajny). Urzekające krajobrazy i sielankowa atmosfera sprawiają, że Olsztyn jest bardzo atrakcyjnym grodem. Najciekawszą częścią miasta jest Stare Miasto, otoczone murami obronnymi. Chociaż w czasie II wojny światowej olsztyńska Starówka została praktycznie zrównana z ziemią, większość zabytkowej zabudowy zrekonstruowano, w tym Wysoką Bramę, XIV-wieczny zamek kapituły warmińskiej i katedrę św. Jakuba. Etykiety: Olsztyn, blog: Olsztyn fotograficznie.

Orneta. 12 sierpnia 1308 - na ten dzień datowana jest pierwsza wzmianka o osadzie Orneta.  9 lat później powstały mury obronne i rozbudowany został zamek. Kilka następnych lat to: budowa kościoła farnego w mieście, ratusza, istniał tu też szpital św. Ducha - średniowieczny szpital ornecki. Zabytki: ratusz - wybudowany w stylu gotyckim znajduje się w centralnej części rynku orneckiego. Powstał on w 1351 na miejscu dawnego domu kupieckiego. Pierwsza wzmianka o nim datowana jest na 1359. Obecny kształt bryły ratusza został nadany najprawdopodobniej w latach 1376-1389; kościół parafialny św. Jana Chrzciciela - gotycki kościół parafialny został zbudowany w latach przed 1350 - po 1370, z inicjatywy biskupa Hermana z Pragi. To ceglana czteroprzęsłowa bazylika z niewyodrębnioną częścią prezbiterialną i z wieżą od zachodu. W XV w. dobudowano kaplice boczne, które z czasem otrzymały ozdobne szczyty, nadające budowli niezwykle malowniczy wygląd, podkreślony ceramicznym detalem architektonicznym. Wyróżnia się wysokimi, ozdobnymi attykami i fryzem z terakoty, umieszczono w nim maski kobiet i mężczyzn.; cerkiew prawosławna św. Mikołaja; kaplica Jerozolimska; układ urbanistyczny miasta z rynkiem; spichlerz i synagoga. Etykiety: Orneta.



Krosno. Budowa zespołu pielgrzymkowego w Krośnie wzorowana była na znanym założeniu architektonicznym Świętej Lipki. Budowniczym barokowego kościoła był Jan Krzysztof Reimers z Ornety. Zadanie realizował według wcześniej przygotowanego projektu w Warszawie, którego autorem najprawdopodobniej był Józef Piola. Budowle zespołu: kościół, obejścia krużgankowe z kaplicami narożnymi i dom księży emerytów wybudowane zostały z czerwonej cegły i pokryte tynkiem. Dom połączony jest z kościołem napowietrznym gankiem na wysokości pierwszego piętra. Za kościołem, w obrębie krużganka, ocalał też cmentarz proboszczów. Całe przedsięwzięcie budowy finansowane było z fundacji założonej przez archiprezbitera Kacpra Simonisa z Ornety, który był też sekretarzem kapituły warmińskiej. We wnętrzu zachował się ołtarz główny z 1724 r., z kopią cudownej figurki Matki Boskiej, jej oryginał zaginął w 1945 roku. W kościele znajduje się też ambona późnobarokowa z 1725 r. Budynkiem sąsiadującym z sanktuarium jest barokowa plebania z 1722 roku. Ma ona zostać zmieniona na miejsce spotkań młodzieży polskiej i niemieckiej. Etykiety: Krosno.

Frombork. Pierwsza wzmianka źródłowa o formującym się u stóp Wzgórza miasteczku pochodzi z 1278. Kiedy po kolejnym powstaniu Prusów w 1275 doszczętnie spalono katedrę w Braniewie, biskup postanowił przenieść kapitułę warmińską i wybudować tu katedrę. Nazwę miasta przyjęto od Najświętszej Marii Panny, patronki katedry, mówiono też Gród Naszej Pani. Od czasów założenia życie mieszkańców miasta wiązało się głównie z rybołówstwem i rolnictwem. Na mocy pokoju toruńskiego z 1466 miasto wraz całą Warmią weszło w skład Królestwa Polskiego. We Fromborku przebywał Mikołaj Kopernik, który jako kanonik kapituły warmińskiej żył i pracował na Wzgórzu Katedralnym niemal nieprzerwanie od roku 1510 do dnia swojej śmierci w maju 1543 roku.  Zabytki: zespół katedralny na wzgórzu złożony z katedry i obwarowań katedralnych, otoczony budynkami dawnych kanonii. Tu: Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja, Wieża Radziejowskiego z wahadłem Foucaulta, prywatna wieża Kopernika, Muzeum Mikołaja Kopernika; zespół poszpitalny św. Ducha i kaplica św. Anny - Muzeum Historii Medycyny; Baszta Żeglarska z XV w. Ciekawostki: u podnóża Wzgórza Katedralnego we Fromborku rośnie limba syberyjska tzw. samosiejka, unikat w skali europejskiej, drzewo to nie występuje w tym klimacie, na tej szerokości geograficznej i w Europie; ok. 1540 roku, pod Fromborkiem, powstała pierwsza na Warmii huta szkła; Szlak Kopernikowski - pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą Mikołaja Kopernika. Rozpoczyna się przy Wysokiej Bramie w Olsztynie, skąd biegnie przez tereny województwa warmińsko-mazurskiego, pomorskiego oraz kujawsko-pomorskiego ku Toruniowi. Długość odcinka położonego na terenie województwa warmińsko-mazurskiego wynosi 237 km. Etykiety: Frombork.

I ♥ Warmia

Czytaj więcej »